Podatek VAT stanowi główne źródło dochodu budżetu państwa. Każdy przedsiębiorca będący zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT ma obowiązek wykazać ten podatek w ewidencji i deklaracji w okresowych plikach JPK_V7X.
Czym tak naprawdę jest podatek VAT. Czy podatek VAT należny to to samo czy jednak nie? Jak on funkcjonuje w obrocie gospodarczym? Na te i wiele innych wątpliwości odpowiedziano w niniejszej publikacji.
Co to jest podatek VAT
Podatek VAT jest to jeden z podatków pośrednich, który funkcjonuje w obrocie towarami i usługami w całej Unii Europejskiej. Choć początkowo ciężar tej daniny ponoszą przedsiębiorcy dokonujący sprzedaży towarów lub usług to w efekcie końcowym jest on przerzucany na ostatecznych odbiorców (konsumentów).
Podatek VAT jest więc daniną publiczną doliczaną do wartości sprzedawanych towarów lub usług według stawki właściwej dla tych zbywanych towarów lub usług. Podatek ten jest doliczany w momencie, w którym sprzedawca ma obowiązek opodatkować daną transakcję, dane zdarzenie podatkiem VAT.
Podatek VAT mają obowiązek doliczać czynni podatnicy VAT (w wyjątkowych przypadkach także i zwolnieni z VAT, gdy rozpoczną sprzedaż towarów lub usług opodatkowanych VAT, a więc wyłączających możliwość skorzystania ze zwolnienia).
Obowiązek opodatkowania podatkiem VAT
Czynny podatnik VAT ma obowiązek opodatkowania podatkiem VAT realizowanej sprzedaży towarów lub usług. Obowiązek opodatkowania podatkiem VAT powstaje w przypadku zaistnienia jednego z poniżej wymienionych zdarzeń:
wydania towarów lub wykonania usługi,
otrzymania zaliczki,
wystawienia faktury (w wyjątkowych przypadkach),
ostatni dzień okresu rozliczeniowego, jeżeli okresy rozliczeniowe ustalono w umowie lub na fakturze,
pozostałych czynności.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają transakcje takie jak:
odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług między podatnikami posiadającymi siedzibę, miejsce zamieszkania terytorium RP,
eksport towarów – sprzedaż towarów do krajów poza UE,
import towarów na terytorium RP – zakup towarów z krajów spoza UE,
wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium RP – zakup towarów od firm posiadających siedzibę na terytorium UE, ale poza Polską,
wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów – sprzedaż towarów do firm posiadających siedzibę na terytorium UE, ale nie na terytorium RP,
UWAGA! Podatek VAT należny to podatek VAT wynikający ze zbycia towarów lub usług doliczany do wartości sprzedawanych towarów lub usług przy ich sprzedaży.Podatek VAT naliczony to kwota podatku VAT, o jaką czynny podatnik VAT (nabywca) ma prawo obniżyć (swój) podatek VAT należny wynikający ze sprzedaży towarów lub usług (w prowadzonej przez siebie działalności).
W tym miejscu powstaje inne pytanie a mianowicie, kiedy powstaje obowiązek rozliczenia podatku VAT?
Kiedy uwidacznia się podatek VAT należny
Podatek VAT należny to podatek występujący przy sprzedaży towarów lub usług a także przy czynnościach zrównanych (ustawowo) ze sprzedażą towarów lub usług
->
Podatek VAT dolicza sprzedawca – czynny podatnik VAT według stawki VAT właściwej ze względu na rodzaj sprzedawanych towarów lub usług To sprzedawca jako pierwszy deklaruje, rozlicza, opłaca za okres rozliczeniowy podatek VAT należny (ze sprzedaży), ale w efekcie końcowym podatek ten jest przerzucony na odbiorcę
Funkcjonowanie podatku VAT należnego w praktyce
Podatek VAT należny wykazany jest na fakturze sprzedaży (ewentualnie innych dokumentów sprzedaży) wystawionej przez sprzedawcę, osobę przez niego uprawnioną albo przez inny podmiot, jeżeli w ustawie o VAT istnieje taki obowiązek.
Poniżej zobrazowano funkcjonowanie podatku VAT należnego u przedsiębiorcy – sprzedawcy będącym czynnym podatnikiem VAT.
Przedsiębiorca czynny podatnik VAT
->
Sprzedaje towary lub usługi (otrzymał zaliczkę albo wystawił fakturę albo wystąpił ostatni dzień okresu rozliczeniowego)
->
Wystawił fakturę sprzedaży dokumentującą zbyte towary lub usługi
->
Na wystawionych fakturach doliczył do wartości zbytych towarów lub usług podatek VAT według właściwej stawki
Na koniec warto zaprezentować w ujęciu tabelarycznym funkcjonowanie podatku VAT należnego ze sprzedaży, jaki podatku VAT (należnego) wynikającego z dokonanych zakupów, który po stronie kupującego staje się podatkiem VAT naliczonym.
Podatek VAT z zakupów towarów lub usług
>
Podatek VAT ze sprzedaży towarów lub usług
=
Nadwyżka podatku VAT naliczonego nad należnym
Zwrot podatku VAT lub wykorzystanie w kolejnym okresie rozliczeniowym
Usługa e-Doręczenia zbliża się wielkimi krokami. Warto zatem zweryfikować ostateczne terminy obowiązkowego jej stosowania przez różne podmioty.
Co oznacza termin e-Doręczenia
Termin e-Doręczenia oznacza usługę udostępnianą przez publiczne i niepubliczne podmioty (zarejestrowane w ewidencji prowadzonej przez Ministra Cyfryzacji) za pomocą, której przedsiębiorcy, ale także osoby niebędące przedsiębiorcami będą komunikować się z administracją państwową.
Komunikacja ta będzie odpowiednikiem listów poleconych (z funkcją potwierdzenia nadania i odbioru). Usługa e-Doręczenia jest, więc publiczną usługą rejestrowanego doręczenia elektronicznego na adres do doręczeń elektronicznych wpisany do bazy adresów elektronicznych.
Póki co e-Doręczenia stopniowo zastępują poszczególne płaszczyzny skrzynki e-PUAP. Docelowo mają całkowicie je zastąpić.
Kto jest i będzie zobowiązany z korzystania z usługi z e-Doręczeń
Posiadanie adresu do e-Doręczeń (rejestracja do usługi e-Doręczenia) jest obowiązkowe dla:
adwokata wykonującego zawód;
radcy prawnego wykonującego zawód;
doradcy podatkowego wykonującego zawód;
doradcy restrukturyzacyjnego wykonującego zawód;
rzecznika patentowego wykonującego zawód;
notariusza wykonującego zawód;
podmiotu niepublicznego wpisanego do rejestru przedsiębiorców KRS;
podmiotu niepublicznego wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).
Obowiązek rejestracji do e-Doręczeń nie dotyczy osób w przypadkach niewykonywania zawodu, zawieszenia prawa do wykonywania zawodu, zawieszenia w czynnościach zawodowych, zawieszenia w czynnościach służbowych, zawieszenia stosunku pracy lub zawieszenia praw wynikających z licencji.
Nie w każdej sytuacji możliwe będzie skorzystanie z e-Doręczeń
Okoliczności, w których nie można skorzystać z e-Doręczeń
Lp.
Określenie sytuacji
1.
Podmiot wnosi o doręczenie oryginału dokumentu sporządzonego pierwotnie w postaci papierowej
2.
Przepisy odrębne przewidują możliwość dokonywania doręczeń z wykorzystaniem także sposobów innych niż publiczna usługa rejestrowanego doręczenia elektronicznego lub publiczna usługa hybrydowa, w szczególności przy pomocy swoich pracowników, a nadawca w konkretnych okolicznościach uzna inny sposób doręczenia za bardziej efektywny
3.
Brak możliwości sporządzenia i przekazania dokumentu w postaci elektronicznej wynikający z przepisów odrębnych
4.
Brak możliwości wykorzystania publicznej usługi hybrydowej (usługa pocztowa świadczona przez operatora wyznaczonego, jeżeli nadawcą przesyłki listowej jest podmiot publiczny) wynikający z przepisów odrębnych
5.
Konieczność doręczenia niepodlegającego przekształceniu dokumentu utrwalonego w postaci innej niż elektroniczna lub rzeczy
6.
Ważny interes publiczny, w szczególności bezpieczeństwo państwa, obronność lub porządek publiczny
7.
Ograniczenia techniczno-organizacyjne wynikające z objętości korespondencji oraz inne przyczyny mające charakter techniczny
Słowo o działaniu usługi e-Doręczenia
Należałoby zacząć od tego, że rozpoczęcie korzystania z usługi e-Doręczeń należy poprzedzić rejestracją do tej usługi (rejestracją adresu) realizowaną przez portal Biznes.gov.pl (podmioty wpisane do KRS jak i CEIDG).
Rejestracja adresu do doręczeń elektronicznych do bazy adresów elektronicznych jest równoznaczna z żądaniem doręczania korespondencji przez podmioty publiczne na ten adres. Każdy zarejestrowany podmiot będzie posiadał (lub już posiada) swój unikatowy adres elektroniczny w usłudze e-Doręczenia, który będzie widoczny w ewidencji CEIDG albo w ewidencji KRS w zależności od tego, który rejestr działalności jest właściwy dla danego podmiotu.
Podmiot, który dokona rejestracji od usługi e-Doręczenia otrzyma lub już otrzymał dostęp do systemu (do skrzynki pocztowej), w którym będzie mógł odbierać i wysyłać elektroniczną korespondencję. Każda wysyłka i odbiór poczty w usłudze e-Doręczenia jest rejestrowany.
Dostęp do usługi e-Doręczenia jest możliwy 7 dni w tygodniu przez 24 godziny na dobę (oczywiście poza okresem dokonywania konserwacji lub napraw w systemie).
Od kiedy obowiązkowe e-Doręczenia
Wiele podmiotów publicznych dokonało już rejestracji do korzystania z usługi e-Doręczeń z uwagi na to, iż termin obowiązkowej ich rejestracji przypadał na 1 stycznia 2025r. Chodzi tu m.in. o:
Podmioty niepubliczne mające wpis w KRS
NFZ, ZUS, KRUS, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz jednostki budżetowe obsługujące te organy
Organy administracji rządowej oraz jednostki budżetowe obsługujące te organy, zawody zaufania publicznego
Podmiot, który uzyskał wpis do KRS przed 5 lipca 2022 r
Podmioty, które uzyskają wpis do KRS po 5 lipca 2022 r.
Uczelnie wyższe, PAN
Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki.
A jak kwestia obowiązkowej rejestracji do usługi e-Doręczeń wygląda w przypadku niektórych wolnych zawodów? Osoby fizyczne, które wykonują niektóre zawody miały także obowiązek rejestracji do usługi e-Doręczenia do dnia 1 stycznia 2025r. Są to zawody takie jak: adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, doradca restrukturyzacyjny, rzecznik patentowy, notariusz.
Co natomiast z przedsiębiorcami występującymi w CEIDG?
Obowiązek rejestracji do usługi e-Doręczenia u przedsiębiorców, dla których właściwą ewidencją działalności jest CEIDG
Sytuacja przedsiębiorcy
Termin obowiązkowej rejestracji do usługi e-Doręczeń
Przedsiębiorcy zarejestrowani w CEIDG do dnia 31 grudnia 2024r.
1 października 2026r.
Przedsiębiorcy zarejestrowani w CEIDG do dnia 31 grudnia 2024r., którzy po dniu 30 czerwca 2026r. dokonali aktualizacji danych dot. działalności w CEIDG
W dniu dokonywania aktualizacji CEIDG
Przedsiębiorcy, którzy zarejestrowali działalność w CEIDG nie wcześniej niż od dnia 1 stycznia 2025r.
W dniu rejestracji działalności poprzez CEIDG
Przedsiębiorcy, którzy zarejestrowali działalności w CEIDG do dnia 31 grudnia 2024r. rejestrują się do usługi e-Doręczenia tylko elektronicznie za pomocą linku à https://www.biznes.gov.pl/pl/e-uslugi/00_0709_00
Nowi przedsiębiorcy i pozostali, którzy odpowiednio:
dokonują rejestracji działalności po dniu 31 grudnia 2024r. albo
po dniu 30 czerwca 2025r. dokonują zmian we wpisie dotyczącym działalności w CEIDG.
– obowiązkowej rejestracji do usługi e-Doręczeń dokonują poprzez rejestrację albo zmianę wpisu w działalności gospodarczej (bez wchodzenia w powyższy link).
A przedsiębiorcy, dla których właściwym rejestrem działalności jest KRS?
Obowiązek rejestracji do usługi e-Doręczenia u przedsiębiorców, dla których właściwą ewidencją działalności jest KRS
Sytuacja przedsiębiorcy
Termin obowiązkowej rejestracji do usługi e-Doręczeń
Przedsiębiorcy, którzy zarejestrowali działalność w KRS do dnia 31 grudnia 2024r.
Od 1 kwietnia 2025r.
Przedsiębiorcy, którzy zarejestrowali działalność w KRS od dnia 1 stycznia 2025r.
Od 1 stycznia 2025r.
Przedsiębiorcy, dla których właściwym rejestrem działalności jest KRS dokonują obowiązkowej rejestracji do usługi e-Doręczeń:
w przypadku nowych przedsiębiorców (rejestracja działalności od dnia 1 stycznia 2025r.) za pomocą wniosku o rejestrację działalności przy pomocy Portalu Rejestrów Sądowych albo portalu S24
– obowiązkowej rejestracji do usługi e-Doręczeń dokonują poprzez rejestrację albo zmianę wpisu w działalności gospodarczej (bez wchodzenia w powyższy link).
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o tym, iż na poniżej podatnej stronie dostępna jest ogólna wyszukiwarka podmiotów, które dokonały już rejestracji do usługi e-Doręczenia.
Dostęp do usługi e-Doręczenia jest możliwy 7 dni w tygodniu przez 24 godziny na dobę (oczywiście poza okresem dokonywania konserwacji lub napraw w systemie).
Podatnicy prowadzący i nieprowadzący działalność gospodarczą często zastanawiają się, który identyfikator podatkowy będzie dla nich właściwy. Pytanie jest o tyle ważne, że tym identyfikatorem mają obowiązek się posługiwać przy składaniu jakichkolwiek zeznań podatkowych, przy zapłatach podatków, przy kontrolach podatkowych, przy składaniu wyjaśnień w sprawach administracyjnych, przy wystąpieniach w sprawach sądowych i w bardzo wielu innych okolicznościach.Istotnym jest więc który identyfikator podatkowy będzie dla podatnika właściwy.
Tylko dwa identyfikatory podatkowe dla polskich podatników
W Polsce osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz inne podmioty i płatnicy składek, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu.
Obowiązek ewidencyjny wiąże się z nadaniem tym podmiotom identyfikatorów podatkowych.
W polskim systemie podatkowym występują dwa główne identyfikatory podatkowe:
W przypadku pozostałych podmiotów podlegających obowiązkowi ewidencyjnemu: osoby fizyczne prowadzące działalność (także tylko jako VAT-owcy), osoby prawne i jednostki organizacyjnoprawne będące podatnikami,płatnicy podatków,płatnicy składek ZUS,osoby fizyczne, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami
NIP nie może mieć ukrytego lub jawnego charakteru znaczącego, określającego pewne cechy podatnika, płatnika podatku albo płatnika składek ubezpieczeniowych
Nieprowadzący działalności gospodarczej
W przypadku, gdy z odrębnych przepisów wynika obowiązek podawania NIP, obowiązek ten dotyczy wyłącznie podmiotów, które są obowiązane posiadać NIP na podstawie przepisów niniejszej ustawy.
Przykłady podatników, dla których właściwy jest numer NIP albo PESEL
Po powyższej analizie warto skupić się na przykładach podatników, dla których właściwym numerem jest NIP albo PESEL.
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą zarejestrowana w ewidencji CEIDG niezależnie od tego:
czy jest zarejestrowanym podatnikiem VAT lub
czy prowadzi sprzedaż przy użyciu kasy rejestrującej
– ma obowiązek posługiwania się numerem NIP, jako swoim właściwym identyfikatorem podatkowym.
Osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej również mają obowiązek stosować numer NIP, jako swój identyfikator podatkowy (także przedsiębiorstwa państwowe, jednostki i zakłady budżetowe, inne instytucje i organizacje państwowe, administracja państwowa, stowarzyszenia, fundacje, spółki itd.).
Dla przypomnienia osobami prowadzącymi działalność, którzy mają obowiązek posługiwać się numerem NIP są:
jednoosobowe działalności,
osoby fizyczne będące wspólnikami spółek jawnych, partnerskich, cywilnych.
Występują też inne grupy podatników, którzy nie prowadzą działalności, ale mają prawo do udziałów w zyskach spółek, w których są wspólnikami i są płatnikami składek ZUS, (choć nie zawsze). Są to osoby fizyczne będące wspólnikami spółek z o.o., komandytowych, komandytowo-akcyjnych, akcyjnych, prostych spółek akcyjnych. Jedna i druga grupa wspólników ma obowiązek posługiwać się numerem NIP jako swoim identyfikatorem podatkowym.
Identyfikator podatkowy NIP będzie również właściwy dla osób podlegających zarejestrowaniu jako podatnicy VAT lub zarejestrowanych, jako podatnicy VAT. I tutaj, jako przykład można podać osoby fizyczne, które nie prowadzą żadnej działalności, ale zarejestrowały się np. jako czynni podatnicy VAT, bo jest to dla nich opłacalne w przypadku jednorazowej transakcji zakupu i sprzedaży nieruchomości.
Z identyfikatora podatkowego NIP mają obowiązek korzystać także osoby, które opłacają składki ZUS za siebie nawet, gdy nie prowadzą działalności.
NIP będzie właściwym identyfikatorem dla płatników podatków. Poza podmiotami i osobami prowadzącymi działalność płatnikiem podatku może być rolnik zarejestrowany, jako czynny podatnik VAT. Natomiast rolnik, który nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT stosuje numer PESEL, jako swój identyfikator podatkowy. Warto w tym miejscu wspomnieć o jeszcze jednym przypadku. Osoby fizyczne posiadające miejsce zamieszkania poza terytorium RP, które chcą w Polsce podjąć działalność gospodarczą często nie posiadają numeru PESEL nadanego w Polsce.
Niektóre z tych osób starają się o nadanie numeru PESEL, ale inne tego nie robią a chcą podjąć działalność gospodarczą w Polsce. W takim wypadku w toku rejestracji działalności zostanie im nadany numer NIP i będą się posługiwać numerem NIP, jako tym właściwy identyfikatorem.
Najem prywatny oraz działalność nierejestrowana a właściwy identyfikator podatkowy
Wiele osób wynajmuje prywatnie mieszkania, garaże, maszyny niemniej nie prowadzi tego w ramach działalności gospodarczej ani nie są zarejestrowani, jako podatnicy VAT. Jaki, wobec tego będzie dla nich właściwy identyfikator podatkowy? Właściwy identyfikator podatkowy w tej sytuacji to numer PESEL.
Jeżeli jednak najem prywatny prowadzi osoba fizyczna, która:
jest zarejestrowana w CEIDG jako prowadząca działalność, lub
jest zarejestrowana jako podatnik VAT
– to jej właściwym identyfikatorem będzie numer NIP. Kolejna kwestia to sprawa działalności nierejestrowanej. Wiele osób zanim podejmie działalność gospodarczą próbuje swoich sił rozpoczynając prowadzenie działalności nierejestrowanej. Sytuacja w tym wypadku będzie wyglądała tak jak poniżej.
W przypadku, gdy osoba fizyczna wykonująca działalność nierejestrowaną: 1) jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT lub 2) prowadzi ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących– identyfikatorem podatkowym jest NIP.
Zatem osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną, która:
postanowiła zarejestrować działalność w CEIDG jako prowadząca działalność, lub
jest zarejestrowana jako podatnik VAT, lub
prowadzi ewidencję sprzedaży przy pomocy kasy rejestrującej
– będzie posługiwała się numerem NIP, jako swoim identyfikatorem podatkowym.
Jeżeli jednak nie będzie zarejestrowana, jako podatnik VAT ani nie podejmie decyzji, aby zarejestrować działalność w CEIDG to w takim wypadku jej właściwym identyfikatorem będzie numer PESEL.
Kwestia mikrorachunku podatkowego
Na koniec należy wspomnieć, że ustalenie, jaki jest prawidłowy identyfikator podatkowy dla danego podatnika jest ogromnie ważne. Podatnik swój identyfikator podatkowy użyje do wygenerowania mikrorachunku podatkowego, ale to nie wszystko.
Identyfikator podatkowy będzie służył tak naprawdę wszędzie tam, gdzie podatnik będzie podlegał (w swoich sprawach) pod przepisy podatkowe, przepisy postępowania sądowego, egzekucyjnego i innych. Warto, więc aby dokładnie określić, jaki identyfikator jest właściwy dla danego podatnika.
Pojęcie podatku bezpośredniego często pojawia się w różnych publikacjach, choć co ciekawe nie występuje wprost w ustawach podatkowych.
Wielu przedsiębiorców wie, że do podatków pośrednich zalicza się m.in. VAT, cło, akcyzę czy inne daniny i opłaty o podobnym charakterze.
Powstaje więc pytanie: które podatki można uznać za podatki bezpośrednie?
Czym jest podatek bezpośredni?
Analizując różne ustawy podatkowe na próżno można szukać definicji podatków bezpośrednich. Pewną definicję tego zagadnienia można znaleźć na rządowej stronie w udostępnionym publicznie leksykonie budżetowym.
W powyższym leksykonie przedstawiony jest jeden z podziałów podatków tzn. na pośrednie i bezpośrednie. Podział ten rozróżnia podatki pośrednie i bezpośrednie według poniższych kryteriów:
podmiotu zobowiązanego do zapłaty podatku,
przerzucalności podatku,
obliczania wymiaru podatku,
metody poboru podatku,
pozostałych.
Podatki bezpośrednie to daniny publiczno-prawne, które nie są (ale i nie mogą) być przenoszone na inne podmioty. Co to w praktyce oznacza? Danina podatkowa będąca podatkiem bezpośrednim powiązana jest z podmiotem, czyli z podatnikiem, ale w takim charakterze, że to na podatnika nałożony jest obowiązek opodatkowania. Obowiązek ten nie może być przeniesiony na innego podatnika. Tak, więc podatek bezpośredni obciąża dany podmiot, ale nie może obciążać jednocześnie innego podmiotu.
Należy zaznaczyć, iż w podatkach bezpośrednich to podatnik zobowiązany do ich odprowadzenia ponosi ciężar ich zapłaty. W odróżnieniu do podatków pośrednich, które finalnie ponoszą podmioty niezobowiązane bezpośrednio do ich uregulowania. Podatki bezpośrednie nakładane są na podmiot a dokładnie na wszelkie przedmioty opodatkowania przynależne do źródła (podatnika) i jednocześnie znajdujące się w zakresie (obrębie) opodatkowania tymi podatkami.
Podatki bezpośrednie nakładane są na podatnika według stałych reguł (oczywiście z uwzględnieniem zmian w przepisach). Natomiast podatki pośrednie ustalane są na podstawie zaistnienia określonych zdarzeń (ich rozmiaru) według zmiennych taryf podatkowych.
Podatek bezpośredni obciąża, zatem wprost podatnika a konkretnie wszelkie czynności, jakie wykonuje podatnik oczywiście w zakresie ustawowym. Podatek bezpośredni dotyczy wszelkich przychodów, dochodów, innych czynności wykonywanych przez podatnika, które wpływają na powstanie, wzrost posiadanego majątku przez podatnika.
Podatek bezpośredni przypisany jest do podatnika bez możliwości przerzucania go na innego podatnika
Analizując powyższą definicję, w jaki sposób funkcjonuje podatek bezpośredni należy zauważyć, co stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem bezpośrednim. W podatku bezpośrednim np. podatku dochodowym od osób prawnych opodatkowaniu podlegają wszelkie przychody (dochody), wszelkie przysporzenia osiągane przez dany podmiot bez możliwości ich przerzucenia na inny podmiot.
Natomiast w przypadku podatków pośrednich obciążenie podatkowe jest przypisane nie do podmiotu, ale do przedmiotu opodatkowania niemniej ostatecznym podmiotem, na którym będzie spoczywał ciężar pokrycia podatku pośredniego jest ostateczny nabywca.
Przykładowo producent będzie zobligowany do poniesienia ciężaru podatków bezpośrednich tylko od przysporzeń, jakie pojawią się bezpośrednio u niego. Z kolei dystrybutor będzie zobligowany do poniesienia ciężaru podatków bezpośrednich tylko od przysporzeń, jakie pojawią się wyłącznie u niego.
Pośrednik będzie zobligowany do poniesienia ciężaru podatków bezpośrednich tylko od przysporzeń, jakie pojawią się wyłącznie u niego i tak dalej. Nie występuje tutaj możliwość przerzucenia ciężaru podatku bezpośredniego na inny podmiot (ustawodawca tego nie przewiduje).
Podatek bezpośredni jest więc przyporządkowany do podmiotu a dokładniej do przysporzeń, jakie osiąga dany podmiot względem swojego majątku.
Przykłady podatków bezpośrednich
W polskim systemie podatkowym występują różne daniny publicznoprawne o charakterze bezpośrednim. Przykłady niektórych tych danin zaprezentowano w poniższej tabeli.
Przykłady podatków bezpośrednich
Nazwa podatku
Co podlega opodatkowaniu
Kto jest zobowiązany płacić
Inne informacje
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
Wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych z podatku oraz w stosunku, do których zaniechano poboru podatku: stosunek pracy, działalność wykonywana osobiście,pozarolnicza działalność gospodarcza,działy specjalne produkcji rolnej,najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze,kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienionych poniżej,odpłatne zbycie:nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,prawa wieczystego użytkowania gruntów,innych rzeczy, – jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności, działalność prowadzona przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną,niezrealizowane zyski, inne źródła.
Podatnikiem podatku są osoby fizyczne: mające miejsce zamieszkania na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy),niemające miejsca zamieszkania na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (ograniczony obowiązek podatkowy).
Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
Dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów z wyłączeniem dochodów zwolnionych z opodatkowania oraz w stosunku, do których zaniechano poboru podatku.
Podatnikiem podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, dwie grupy spółek handlowych: mające siedzibę lub zarząd na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce ich osiągania (nieograniczony obowiązek podatkowy),nie posiadające miejsca mające siedziby lub zarządu na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium RP (ograniczony obowiązek podatkowy).
Ustawa przewiduje zwolnienia z opłaty celnej.
Podatek od spadków i darowizn
Przedmiotem opodatkowania jest: dziedziczenie, zapis zwykły, dalszy zapis, zapisu windykacyjny, polecenie testamentowe,darowizny, polecenia darczyńcy,zasiedzenia,nieodpłatne zniesienia współwłasności,zachowki, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,nieodpłatne: renty, użytkowania oraz służebności.
Podatnikami są osoby fizyczne w stosunku do nabycia własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP.
Kim jest osoba prawna? Pytanie to zadaje sobie wielu przedsiębiorców – szczególnie w momencie rozważania przekształcenia działalności gospodarczej. Pojęcie osoby prawnej często budzi wątpliwości, ponieważ dla wielu podatników pozostaje ono niejasne i trudne do zrozumienia.
Kim zatem jest osoba prawna? Jakie posiada uprawnienia i w jaki sposób funkcjonuje?
Osoby prawne to państwowe i niepaństwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną.
Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypadkach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut.
Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Każda osoba prawna, która prowadzi działalność w Polsce podlega pod uregulowania prawne, które nadają jej określone prawa, ale i obowiązki na różnych płaszczyznach ustawowych np. majątkowych, administracyjnych, gospodarczych, handlowych, bytowych i wielu innych.
UWAGA! W polskim systemie prawnym nie występuje zjawisko polegające na tym, że osoba fizyczna może być jednocześnie osobą prawną i na odwrót.
Osobowość prawna
Osobowość prawna, którą nabywa osoba prawna to zdolność bytowa w zakresie realizacji praw i obowiązków właściwych dla osoby prawnej. Osobowość prawną można porównać do podmiotowości o określonych uprawnieniach. Nabycie osobowości prawnej będzie, więc uzyskaniem podmiotowości uprawniającej daną osobę prawną do wykonywania niektórych czynności, ale i przestrzegania wielu obostrzeń a także realizacji niektórych obowiązków.
Główne cechy osobowości prawnej
Lp.
Wykaz cech
1.
Reprezentacja osoby prawnej wewnątrz i na zewnątrz
2.
Nabycie i sprzedaż rzeczy ruchomych
3.
Zakup i sprzedaż nieruchomości, ale i pozostałych praw majątkowych
4.
Zatrudnianie (zakontraktowanie) osób fizycznych, jako pracowników, zleceniobiorców, menedżerów, itp.
5.
Występowanie przed organami administracji publicznej – skarbowej, sądowej, egzekucyjnej, innej
6.
Nabywanie i zbywanie pozostałych praw
7.
Zaciąganie i skupowanie zobowiązań
8.
Udzielanie pożyczek
9.
Dysponowanie majątkiem
10.
Pozostałe uprawnienia i obowiązki
Osoba prawna prowadzi działalność poprzez realizację ww. czynności na gruncie obrotu gospodarczego. Skupia wszelkie swoje działania na płaszczyźnie majątku własnego nabytego w czasie swojego istnienia.
UWAGA! Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej
Nabycie zdolności do czynności prawnych
Pewną charakterystyczną cechą osób prawnych jest moment nabycia przez nich zdolności do wykonywania czynności prawnych. Warto przypomnieć, że osoba fizyczna uzyskuje zdolność prawną od chwili narodzin. Każdy człowiek od momentu narodzin do dnia śmierci posiada zdolność prawną. Natomiast zdolność do czynności prawnych osoba fizyczna nabywa w zależności od swojej sytuacji:
pełną zdolność do czynności prawnych osoba fizyczna nabywa z chwilą uzyskania pełnoletności (dzień ukończenia 18 roku życia),
nie pełną (ograniczoną) zdolność do czynności prawnych nabywa osoba fizyczna, która ukończyła 13 rok życia, ale nie ukończyła 18 lat oraz osoba ubezwłasnowolniona częściowo,
nie posiada zdolności do czynności prawnych osoba fizyczna, która nie ukończyła 13 roku życia oraz osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.
Jak natomiast osoba prawna nabywa zdolność do wykonywania czynności prawnych?
Osoba prawna uzyskuje zdolność do czynności prawnych w momencie dokonania wpisu do właściwego rejestru (np. KRS), chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Mowa tu od razu po wpisie o nabyciu pełnej zdolności do czynności prawnych. Przy czym nie ma tu rozgraniczenia na pełną i ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W przypadku osób prawnych nie występuje też podział na osoby prawne pełnoletnie, niepełnoletnie czy o ściśle określonej liczbie lat. Tak, więc nabycie pełnej zdolności do czynności prawnej przez osoby prawnej następuje w ww. konkretnym momencie.
Siedziba osoby prawnej W nawiązaniu do art. 44 ustawy KC jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający.
UWAGA! Osoba prawna może mieć jedno miejsce siedziby i może ono występować w innym miejscu niż faktycznie realizowana działalność.
Siedziba osoby prawnej musi być określona w umowie, akcie założycielskim, innym dokumencie statuującym założenie (powstanie) tej osoby.
UWAGA! Osoba prawna (na gruncie podatku dochodowego CIT) posiada siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdy na terytorium RP są prowadzone w sposób zorganizowany i ciągły bieżące sprawy tego podatnika na podstawie w szczególności:umowy, decyzji, orzeczenia sądu lub innego dokumentu regulujących założenie lub funkcjonowanie tego podatnika, lubudzielonych pełnomocnictw lubpowiązań z innymi podmiotami.
Miejsce rezydencji podatkowej
Miejsce rezydencji podatkowej to kraj, w którym osoba prawna ma obowiązek dokonać opodatkowania wszelkich osiąganych w tym kraju dochodów.
Miejsce rezydencji podatkowej to miejsce siedziby lub zarządu. Tak, więc kraj rezydencji podatkowej osoby prawnej to państwo, w którym osoba prawna podlega obowiązkowi opodatkowania całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.
Państwo rezydencji podatkowej osoby prawnej wydaje na jej prośbę tzw. certyfikat rezydencji, a więc dokument potwierdzający miejsce siedziby lub zarządu dla celów podatkowych danej osoby prawnej.
Co ważne za terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w rozumieniu ustawy, uważa się również znajdującą się poza morzem terytorialnym wyłączną strefę ekonomiczną, w której RP na podstawie prawa wewnętrznego i zgodnie z prawem międzynarodowym wykonuje prawa odnoszące się do badania i eksploatacji dna morskiego i jego podglebia oraz ich zasobów naturalnych.
UWAGA! Przynajmniej dwie osoby prawne mogą łączyć się w związki kapitałowe tworząc tzw. podatkowe grupy kapitałowe.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Za zobowiązania jednostek niebędących osobami prawnymi, ale którym ustawa przyznaje zdolność do czynności prawnych odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie. Odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna (jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej). W nawiązaniu natomiast do art. 416 do 449 ustawy KC osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu.
Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
Z kolei Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba, że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.
Przykłady osób prawnych
Jednym z podstawowych podziałów osób prawnych jest podział na:
państwowe osoby prawne,
niepaństwowe osoby prawne.
Wśród państwowych osób prawnych można przykładowo wyróżnić:
organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
agencje rządowe i inne tego typu instytucje,
jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
związki metropolitalne,
jednostki budżetowe,
samorządowe zakłady budżetowe,
agencje wykonawcze,
jednoosobowe spółki Skarbu Państwa,
jednostki badawczo-rozwojowe,
instytucje gospodarki budżetowej,
państwowe fundusze celowe,
Narodowy Bank Polski,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
Narodowy Fundusz Zdrowia,
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
uczelnie publiczne,
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
państwowe i samorządowe instytucje kultury,
inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych.
Wśród niepaństwowych osób prawnych można przykładowo wyróżnić:
spółki kapitałowe (spółki z o.o., spółki akcyjne, proste spółki akcyjne),
stowarzyszenia,
spółdzielnie,
kościoły,
fundacje,
inne niepaństwowe podmioty.
Dobra osobiste osoby prawnej
Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Co to oznacza w praktyce?
Dobra osobiste osoby prawnej takie jak np.:
renoma i wizerunek,
nazwa firmy,
tajemnica korespondencji,
know-how,
znak towarowy,
tajemnice przedsiębiorstwa,
ochrona przed konkurencją,
inne
– pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
W nawiązaniu do art. 24 ustawy KC ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne.
W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
W przypadku, gdy zostało naruszone dobro osobiste i na skutek tego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Powyższe zasady nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Co więcej zgodnie z art. 448 ustawy KC w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę albo zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
Podatek pośredni to np. VAT, cło, akcyza inne podatki i opłaty. Z kolei jednym z najbardziej znanych podatków bezpośrednich jest podatek dochodowy.
Podatki pośrednie to specyficzna grupa danin stanowiących największe źródło dochodów państwa. Warto rozumieć, czym on są, bowiem opłaca je większość społeczeństwa.
Podatek pośredni, czyli co?
W żadnej ustawie podatkowej nie występuje wyjaśnienie hasła podatek pośredni czy też bezpośredni. Czym więc jest tego typu podatek?
W leksykonie budżetowym udostępnionym na stronach sejmu można znaleźć informację, iż podział podatków na pośredni i bezpośredni to najstarszy podział historyczny.
Podział ten rozróżnia podatki ze względu na:
podmiot zobowiązany do jego zapłaty,
obliczanie wymiaru podatku,
sposób poboru,
inne kwestie.
Podatek pośredni to forma daniny publicznej pobieranej przez Skarb Państwa, której ciężar ekonomiczny przerzucany jest na ostatecznego nabywcę – najczęściej konsumenta. To właśnie on w praktyce ponosi koszt tego podatku, mimo że formalnym podatnikiem jest inny podmiot, np. sprzedawca.
W odróżnieniu od podatków bezpośrednich, podatek pośredni nie jest uzależniony od wysokości osiąganych dochodów. Jego naliczenie następuje w związku z zaistnieniem określonych zdarzeń wskazanych w przepisach podatkowych – takich jak: sprzedaż towarów lub świadczenie usług (podatek VAT), import towarów (cło i VAT), sprowadzenie samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium Polski, który ma zostać teraz zarejestrowany (akcyza) itp.
Podatek pośredni to podatek przerzucony na ostatecznego nabywcę
Obserwując sposób działania podatków pośrednich, nietrudno zauważyć, że w praktyce ich ciężar ekonomiczny przerzucany jest na odbiorcę końcowego.
W przypadku podatków bezpośrednich – takich jak podatek dochodowy od osób fizycznych – opodatkowaniu podlegają przychody (dochody) uzyskiwane przez konkretny podmiot. Nie ma tutaj możliwości przeniesienia ciężaru podatkowego na inny podmiot. Co więcej, intencją ustawodawcy jest, aby dochód był przypisany i opodatkowany bezpośrednio u tego, kto faktycznie go osiąga, a nie u osoby trzeciej.
W przypadku podatków pośrednich obciążenie podatkowe jest przypisane nie do podmiotu, ale do przedmiotu opodatkowania. Natomiast w łańcuchu transakcyjnym ostatecznym ogniwem regulującym podatek pośredni jest finalny nabywca.
Jeżeli mamy do czynienia z producentem, dystrybutorem, pośrednikami, detalem to podatek pośredni przerzucany jest na nabywcę aż do ostatniego ogniwa a zatem ostateczny nabywca np. konsument jest zobowiązany do poniesienia ciężaru podatku pośredniego pomimo tego, iż wcześniejsi nabywcy też go opłacali. Poprzedni nabywcy w łańcuchu dostaw przenosili ciężar tego podatku na kolejny podmiot, ale końcowy nabywca nie ma już tej możliwości i z tego tytułu ponosi definitywny ciężar finansowy podatku pośredniego.
Podatek pośredni nie jest, więc przyporządkowany do podmiotu, ale do przedmiotu a dokładnie będzie miał miejsce, gdy wystąpi określone w ustawie zdarzenie np. wewnątrzwspólnotowe nabycie wyrobów akcyzowych.
Można by jeszcze przedstawić inne rozróżnienie.
Podatki bezpośrednie jak np. podatek dochodowy zobowiązany jest płacić podmiot w stosunku do osiąganych w danym państwie przychodów. Przysporzenie, jakie osiąga podatnik będzie opodatkowane. Natomiast w przypadku podatków pośrednich, jeżeli podmiot wykona określoną ustawowo czynność dopiero wtedy będzie zobowiązany zapłacić podatek pośredni. Tak, więc jeżeli podatnik nie wykona takiej czynności wówczas nie będzie zobligowany do zapłaty podatku pośredniego.
Przykłady podatków i opłat pośrednich W polskim systemie podatkowym występuje wiele różnych podatków pośrednich. Przedstawiono je w poniższej tabeli.
Przykłady podatków pośrednich
Nazwa podatku
Co podlega opodatkowaniu
Kto jest zobowiązany płacić
Inne informacje
VAT
odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,eksport towarów,import towarów na terytorium kraju,wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
Podatnikiem podatku są: osoby fizyczne,osoby prawne,jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej – prowadzące działalność (nawet nierejestrowaną).
Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Cło
Opłata celna jest nakładana na towary importowane z krajów spoza Unii Europejskiej tzw. krajów trzecich
Cło opłaca podmiot dokonujący importu. Niekiedy cła opłaca eksporter
Ustawa przewiduje zwolnienia z opłaty celnej.
Akcyza
Przedmiotem opodatkowania akcyzą jest: produkcja wyrobów akcyzowych,wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego,import wyrobów akcyzowych, nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowywysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów
Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Podatek od gier
Przedmiotem opodatkowania podatkiem od gier jest: urządzanie gier hazardowych, z wyłączeniem urządzania loterii promocyjnych, loterii fantowych i gry bingo fantowe, oraz urządzania pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera,udział w pokerze rozgrywanym w formie turnieju gry pokera.
Podatnikiem podatku są: osoby fizyczne,osoby prawne,jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej – urządzające gry hazardowe na podstawie udzielonej koncesji lub udzielonego zezwolenia, z wyłączeniem loterii promocyjnych, podmiot urządzający gry objęte monopolem państwa oraz uczestnik turnieju gry w pokera organizowanego przez podmiot posiadający koncesję na prowadzenie kasyna gry.
Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Podatek od wydobycia niektórych kopalin
Przedmiotem podatkowania jest wydobycie na terytorium RP niektórych kopalin: miedzi,srebra,gazu ziemnego,ropy naftowej.
Podatnikiem podatku jest dokonująca w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej wydobycia miedzi, srebra, gazu ziemnego lub ropy naftowej: osoba fizyczna,osoba prawna,jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, w tym spółka cywilna, której wspólnikom udzielono koncesji na wydobycie kopalin. Jeżeli wydobycie gazu ziemnego lub ropy naftowej odbywa się w ramach umowy o współpracy – podatnikiem jest każda strona tej umowy, a jeżeli stroną umowy o współpracy jest spółka cywilna – ta spółka.
Podstawę opodatkowania podatkiem w zakresie: wydobycia: miedzi oraz srebra stanowi ilość miedzi oraz srebra zawarta w wyprodukowanym koncentracie,gazu ziemnego lub ropy naftowej stanowi wartość wydobytego gazu ziemnego lub wydobytej ropy naftowej. W przypadku, gdy podatnik nie produkuje koncentratu z wydobytego urobku rudy miedzi, podstawę opodatkowania podatkiem w zakresie wydobycia miedzi oraz srebra stanowi ilość miedzi oraz srebra zawarta w urobku rudy miedzi.
Podatek od sprzedaży detalicznej
Przedmiotem opodatkowania podatkiem jest przychód ze sprzedaży detalicznej.
Podatnikami podatku są sprzedawcy detaliczni będący osobą fizyczną, osobą prawną, spółkę cywilną oraz jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej dokonującą sprzedaży detalicznej (odpłatne zbycie towarów w ramach działalności prowadzonej na terytorium RP na rzecz konsumentów na mocy umowy zawartej: w lokalu przedsiębiorstwa,poza lokalem przedsiębiorstwa – także w przypadku, gdy zbywaniu towaru towarzyszy świadczenie usługi odrębnie niezaewidencjonowanej
Przychód ze sprzedaży detalicznej określa się na podstawie wielkości sprzedaży zaewidencjonowanej przy użyciu kas rejestrujących oraz sprzedaży niezaewidencjonowanej bez należnego podatku VAT. Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Podatek od niektórych instytucji finansowych
Przedmiotem opodatkowania podatkiem są aktywa podmiotów będących podatnikami podatku.
Podatnikami podatku są: banki krajowe, oddziały banków zagranicznych,oddziały instytucji kredytowych,spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, krajowe zakłady ubezpieczeń, reasekuracji,oddziały i główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji,instytucje pożyczkowe.
Podstawą opodatkowania jest nadwyżka sumy wartości aktywów podatnika, wynikająca z zestawienia obrotów i sald, ustalonego na ostatni dzień miesiąca na podstawie zapisów na kontach księgi głównej. Podatek wynosi 0,0366% podstawy opodatkowania miesięcznie. Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Większość przedsiębiorców i nie tylko spotyka się często z takimi określeniami. Warto, więc wyjaśnić w pierwszej kolejności, kim jest osoba fizyczna w świetle polskiego ustawodawstwa.
Co znaczy, że ktoś jest osobą fizyczną? Jakie ma prawa? Czy może prowadzić działalność? Jaką? Co jest związane z terminem osoba fizyczna?
Co oznacza termin osoba fizyczna
Generalne określenie – osoba fizyczna, dotyczy każdego człowieka od momentu jego narodzin aż do dnia jego zgonu.
Każda osoba fizyczna w Polsce podlega pod uregulowania prawne, które nadają jej określone prawa, ale i obowiązki na różnych płaszczyznach ustawowych np. majątkowych, podatkowych, handlowych, turystycznych, stanów cywilnych, nabytych praw (np. konsument to osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, która dysponuje wszelkimi prawami konsumenta).
Patrząc na definicję osoby fizycznej należałoby zacząć od podstawowej kwestii prawnej, jaką jest zdolność prawna osoby fizycznej a zdolność do czynności prawnej.
Każdy człowiek od momentu narodzin do dnia śmierci posiada zdolność prawną.
Zdolność prawna z kolei to status posiadania różnych praw, ale i wielu obowiązków w skali danego kraju, ale i w skali międzynarodowej. Zdolność prawna przysługuje każdej osobie fizycznej niezależenie od jej statusu np. społecznego, zdrowotnego, itd. w odróżnieniu od zdolności od czynności prawnych (o tym w dalszej części publikacji).
Zdolność prawna osoby fizycznej w Polsce to przykładowo prawo do korzystania z opieki zdrowotnej, to status obywatela Polski i wszelkie prawa i obowiązki z tym związane, to możliwość nabywania i zbywania majątku, to możliwość prowadzenia działalności lub innych podmiotów, to nawiązywanie i rozwiązywanie stosunków cywilnych, to prawa i obowiązki związane z obronności terytorialną i wiele wiele innych.
Powstaje w tym miejscu pytanie a co z osobami niepełnosprawnymi? Osoby fizyczne będące osobami niepełnosprawnymi (dzieci i pozostałe osoby) tak samo jak i inne osoby fizyczne posiadają zdolność prawną.
Ponadto w wielu aktach prawnych jest wręcz podkreślony zakaz dyskryminacji osób niepełnosprawnych.
Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989r. (Dz.U. 1991 nr 120 poz. 526 wciąż obowiązująca) w art. 2 wskazuje, że państwa-Strony w granicach swojej jurysdykcji będą respektowały i gwarantowały prawa zawarte w niniejszej konwencji wobec każdego dziecka, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, niezależnie od rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych, statusu majątkowego, niepełnosprawności, cenzusu urodzenia lub jakiegokolwiek innego tego dziecka albo jego rodziców bądź opiekuna prawnego.
Państwa-Strony będą podejmowały właściwe kroki dla zapewnienia ochrony dziecka przed wszelkimi formami dyskryminacji lub karania ze względu na status prawny, działalność, wyrażane poglądy lub przekonania religijne rodziców dziecka, opiekunów prawnych lub członków rodziny.
mają zdolność prawną, na zasadzie równości z innymi osobami, we wszystkich aspektach życia.
Natomiast państwa będące stronami powyższej konwencji są zobligowane do podjęcia szeregu działań (zabezpieczeń) zmierzających do:
zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu do wsparcia, które może okazać się niezbędne w czasie korzystania ze zdolności prawnej oraz
respektowania praw, woli i preferencji osób niepełnosprawnych
– natomiast podjęte przez państwa działania nie będą się przyczyniać do konfliktów interesów, ale będą odpowiednio dopasowane do okoliczności danej osoby a ich efekt działania regularnie weryfikowany.
Co więcej państwa będące stronami powyższej konwencji muszą dać gwarancje związane z korzystaniem ze zdolności prawnej. Chodzi tu o mechanizmy zabezpieczające nadużyciom, zgodnie z międzynarodowymi (standardami) prawami człowieka.
Mechanizmy zabezpieczające, które będą stosowane przez państwa muszą także oddawać osobom niepełnosprawnym swobodę w podejmowaniu decyzji w sferze własności, dziedziczenia czy spraw finansowych.
Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej
W nawiązaniu do działu I KC zdolność do czynności prawnych to zaciąganie zobowiązań, dokonywanie czynności prawnych, które wywołują ważne skutki prawne.
Należy rozróżnić 3 płaszczyzny nabywania (lub nie) zdolności do czynności prawnych:
pełną zdolność do czynności prawnych osoba fizyczna nabywa z chwilą uzyskania pełnoletności (dzień ukończenia 18 roku życia),
niepełną (ograniczoną) zdolność do czynności prawnych nabywa osoba fizyczna, która ukończyła 13 rok życia, ale nie ukończyła 18 lat oraz osoba ubezwłasnowolniona częściowo,
nie posiada zdolności do czynności prawnych osoba fizyczna, która nie ukończyła 13 roku życia oraz osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.
UWAGA! Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.Niemniej w sytuacji, gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba, że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Należy podkreślić, iż osoba, która ukończyła 13 lat może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba, że pozostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską).
Z kolei osoba fizyczna, która ukończyła 18 rok życia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę).
Warto zaznaczyć, iż gdy osoba fizyczna, która posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych może zaciągać zobowiązania lub rozporządzać swoim prawem za zgodą tzw. przedstawiciela ustawowego.
Miejsce zamieszkania osoby fizycznej
Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.
UWAGA! Osoba fizyczna może mieć wyłącznie jedno miejsce zamieszkania.
Miejscem zamieszkania:
dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej,
osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna.
Należy podkreślić, iż (w Polsce) miejsce zamieszkania osoby fizycznej na terytorium RP oznacza tzw. miejsce rezydencji podatkowej osoby fizycznej w Polsce. Co to oznacza w praktyce?
UWAGA! Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.Priorytet ma pierwszy warunek. Jeżeli nie jest spełniony należy przejść do weryfikacji spełnienia drugiego warunku.
Miejsce rezydencji podatkowej (miejsce zamieszkania) to miejsce (państwo), w którym osoba fizyczna ma obowiązek opodatkować wszystkie osiągane przychody.
Państwo rezydencji podatkowej osoby fizycznej wydaje na jego prośbę tzw. certyfikat rezydencji, a więc dokument potwierdzający miejsce zamieszkania dla celów podatkowych danej osoby fizycznej.
Jeżeli osoba fizyczna posiada miejsce zamieszkania (rezydencji) w Polsce to opodatkowuje wszystkie osiągane przychody podatkiem dochodowym od osób fizycznych w Polsce według polskich przepisów podatkowych.
Jeżeli natomiast osoba fizyczna posiadająca miejsce zamieszkania w Polsce osiąga przychody zarówno w Polsce jak i poza Polską wówczas po uzyskaniu certyfikatu rezydencji potwierdzającego posiadanie miejsca zamieszkania w Polsce ma prawo zastosować umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania (pomiędzy Polską a krajem, w którym osiąga przychody), która to umożliwia:
opodatkowanie na preferencyjnych warunkach (np. według niższej stawki w drugim kraju, czyli w kraju, w którym osoba fizyczna nie posiada miejsca zamieszkania),
zwolnienie z podatku,
opodatkowanie tylko w jednym z obu krajów,
inne preferencje w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Dobra osobiste osoby fizycznej
W nawiązaniu do działu I KC dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne.
W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
Osoba, której dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszona ma także prawo do ubiegania się o zadośćuczynienie pieniężne bądź o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Co więcej, gdy wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Powyższe regulacje Kodeksu cywilnego nie blokują jednoczesnego skorzystania z ochrony praw autorskich czy innych regulacji zabezpieczających interesy osoby fizycznej.
Osoba fizyczna może podejmować prowadzenie różnego rodzaju działalności
Osoba fizyczna posiada zdolność prawną a pełnoletnia zdolność do czynności prawnych. Z tego też względu ma prawo do podejmowania:
działalności nierejestrowanej,
działalności gospodarczej,
działalności zawodowej,
działalności publicznej,
działalności społecznej,
działalności rolniczej,
działalności religijnej,
wielu innych działalności.
Poza osobą fizyczną w polskim prawie funkcjonuje także osoba prawna, ale i jednostka nieposiadające osobowości prawnej.
Zwroty towarów od klientów to zjawisko powszechne w działalności handlowej. Ich przyczyny mogą być bardzo różne – od wadliwego produktu po zmianę decyzji zakupowej nabywcy. Niezależnie jednak od powodu zwrotu, sprzedawca musi wiedzieć, jak prawidłowo ująć taką transakcję w swojej ewidencji – zwłaszcza gdy sprzedaż została wcześniej zaewidencjonowana na kasie rejestrującej.
Obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej
Podatnicy prowadzący sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów) oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. Niemniej mogą skorzystać ze zwolnienia z jej stosowania, jeżeli w ciągu roku nie przekroczą (rocznego) limitu obrotu 20 000 zł. Do tego limitu sprzedawca zalicza tylko wartość sprzedaży dokonanej na rzecz konsumentów (osób fizycznych nieprowadzących działalności albo osób kupujących towar lub usługę, jako konsument).
środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
nieruchomości,
pozostałych rzeczy ruchomych.
Warto jednak podkreślić, iż do limitu obrotu 20 000 zł sprzedawca ma obowiązek doliczyć sprzedaż wysyłkową oraz eksport towarów dokonywany na rzecz konsumentów w przypadku, gdy w ciągu roku wartość tej sprzedaży nie przekroczy sumy 42.000 zł (nie stosuje procedury VAT OSS).
UWAGA! Do wartości limitu obrotu 20.000 zł wlicza się także sprzedaż usług na rzecz konsumentów spoza Polski, jeżeli miejscem opodatkowania jest terytorium RP.
Warto przypomnieć, iż przedsiębiorcy rozpoczynający działalność w trakcie roku, ale i rozpoczynający sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych ustalają limit zwolnienia z kasy proporcjonalnie do ilości dni prowadzenia sprzedaży (w roku rozpoczęcia działalności) na rzecz konsumentów.
UWAGA! Nawet, jeżeli sprzedawca nie przekroczy limitu 20 000 zł, ale rozpocznie sprzedaż towarów lub usług wymienionych w § 4 rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących to będzie musiał już pierwszą sprzedaż towarów lub usług zaewidencjonować na kasie rejestrującej.
Wykaz tych towarów lub usług przedstawiono na końcu publikacji.
Zwroty towarów nie podlegają ewidencji przy pomocy kasy rejestrującej
Niemal w każdej działalności gospodarczej, w której przedsiębiorca stosuje kasę rejestrującą można napotkać się na sytuacje, w których klienci reklamują towar i dokonują jego zwrotu. W takiej sytuacji przedsiębiorca musi wiedzieć jak postąpić.
UWAGA! W ewidencji sprzedaży prowadzonej za pomocą kasy rejestrującej sprzedawca nie ewidencjonuje zwrotów towarów i uznanych reklamacji towarów i usług.
Podstawowa zasada jest taka, że wartość zwróconych towarów lub usług nie podlega rejestracji (ewidencji) na kasie fiskalnej. W jaki więc sposób należy zaewidencjonować zwroty?
Zwroty towarów
Zwroty towarów i uznane reklamacje towarów i usług, które skutkują zwrotem całości albo części należności (zapłaty) z tytułu sprzedaży, przedsiębiorca ujmuje w odrębnej ewidencji, która może być prowadzona w formie papierowej albo w formie elektronicznej. Ewidencja zwrotów towarów, usług musi zawierać określone elementy. Zostały one zaprezentowane w poniższej tabeli.
Elementy ewidencji zwrotów towarów lub usług
Lp.
Wykaz elementów
1.
Data sprzedaży
2.
Nazwa towaru lub usługi pozwalającą na jednoznaczną ich identyfikację i ewentualnie opis towaru lub usługi stanowiący rozwinięcie tej nazwy
3.
Termin dokonania zwrotu towaru lub reklamacji towaru lub usługi
4.
Wartość brutto zwracanego towaru lub wartość brutto towaru lub usługi będących przedmiotem reklamacji oraz wysokość podatku należnego – w przypadku zwrotu całości należności z tytułu sprzedaży
5.
Zwracana kwota (brutto) oraz odpowiadająca jej wysokość podatku VAT należnego – w przypadku zwrotu części należności z tytułu sprzedaży
6.
Dokument potwierdzający dokonanie sprzedaży, a w przypadku, gdy dokonanie sprzedaży potwierdza paragon fiskalny lub faktura w postaci elektronicznej – numer tego paragonu lub tej faktury oraz numer unikatowy
7.
Protokół przyjęcia zwrotu towaru lub reklamacji towaru lub usługi podpisany przez sprzedawcę i nabywcę albo notatkę służbową lub protokół z nabycia sprawdzającego
Przykład 1
Czynny podatnik VAT sprzedał w czerwcu 2025r. towar handlowy o wartości 1 500 zł netto, 345 zł VAT.
W tym samym miesiącu odbiorca dokonał zwrotu tego towaru. Poza zwrotem kwoty należności odbiorca zwrócił egzemplarz swojego paragonu, wypełnił protokół zwrotu towarów i podpisał go wraz ze sprzedawcą.
Sprzedawca wypełnił ewidencję zwrotów i dołączył do niej otrzymany paragon i kompletnie wypełniony i podpisany protokół zwrotu.
Na tej podstawie sprzedawca ma prawo ująć w JPK_V7X za okres czerwiec 2025 r. wartość sprzedaży dotyczącej zwrotu danego towaru in minus (dokument wewnętrzny z oznaczeniem w ewidencji sprzedaży – „RO”).
W przypadku zwrotu towarów sprzedawca musi uzyskać od nabywcy paragon sprzedaży, a więc dokument potwierdzający sprzedaż danego towaru (usługi), jaki został wydany nabywcy (egzemplarz paragonu, który posiada nabywca, ewentualnie inny dokument potwierdzający sprzedaż np. umowa handlowa, potwierdzenie zapłaty, pozostałe).
Kolejna nieodzowna kwestia to protokół przyjęcia zwrotu towaru (usługi) lub reklamacji towaru. Protokół ten jest sporządzany przez nabywcę na okoliczność zwrotu towaru (usługi). Następnie jest on przekazywany do sprzedawcy, który to podpisuje ten protokół (lub nie).
Dla kompletności i ważności prawnej zwrotu towarów protokół zwrotu musi być podpisany zarówno przez sprzedawcę jak i przez nabywcę.
Dopiero komplet dokumentów, a więc dokument sprzedaży, protokół zwrotu, ewentualnie inne dokumenty oraz uzupełniona ewidencja zwrotów na kasie fiskalnej stanowi podstawę do ujęcia w JPK_V7X korekty sprzedaży in minus, której dotyczy dany zwrot towaru.
UWAGA! W ewidencji sprzedaży prowadzonej za pomocą kasy rejestrującej sprzedawca nie ewidencjonuje wartości sprzedaży obejmującej zwrot towaru natomiast dokonuje tego ewidencji JPK_V7X z oznaczeniem „RO”.
Należy podkreślić, jak istotne jest kompletne zgromadzenie dokumentacji dotyczącej zwrotu towaru. Sprzedawca, aby móc ująć wartość zwrotu w ewidencji JPK_V7K (lub JPK_V7M) jako pozycję „in minus”, musi dysponować pełnym zestawem wymaganych dokumentów. Szczególne znaczenie mają podpisy – zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy – potwierdzające zwrot. W przypadku prowadzenia ewidencji zwrotów od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, obowiązek podpisania dokumentu spoczywa wyłącznie na sprzedawcy.
Sprzedaż towarów lub usług, dla których wymagana jest ewidencja za pomocą kasy rejestrującej
Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia ws. zwolnień z kasy rejestrującej limit obrotu 20.000 zł – zwolnienia z obowiązku prowadzenia ewidencji przy pomocy kasy rejestrującej nie dotyczy sprzedaży towarów lub usług na rzecz konsumentów przedstawionych w poniższej tabeli.
Usługi, których sprzedaż wymaga stosowania kasy fiskalnej bez względu na nieprzekroczenie limitu 20.000 zł
Pkt.
Opis usługi
a)
przewozy pasażerskie w samochodowej komunikacji, z wyłączeniem przewozów wymienionych w poz. 15 i 16 załącznika do rozporządzenia ws. zwolnień z kasy rejestrującej
b)
przewozy taksówkami (PKWiU 49.32.11.0), z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą
c)
naprawy pojazdów silnikowych oraz motorowerów, w tym naprawy opon, ich zakładania, bieżnikowania i regenerowania
d)
wymiana opon lub kół dla pojazdów silnikowych oraz motorowerów
e)
badania i przeglądy techniczne pojazdów
f)
opieka medyczna świadczona przez lekarzy i lekarzy dentystów, z wyłączeniem usług świadczonych przez osoby wymienione w poz. 48 załącznika do rozporządzenia ws. zwolnień z kasy rejestrującej
g)
prawnicze, z wyłączeniem usług określonych w poz. 27 załącznika do rozporządzenia ws. zwolnień z kasy rejestrującej
h)
doradztwo podatkowe
i)
usługi związane z wyżywieniem (PKWiU ex 56.10, PKWiU 56.21, PKWiU ex 56.29, PKWiU ex 56.30), wyłącznie catering oraz świadczone przez stacjonarne placówki gastronomiczne, w tym również sezonowo
j)
fryzjerskie, kosmetyczne i kosmetologiczne
k)
kulturalne i rozrywkowe – wyłącznie w zakresie wstępu na przedstawienia cyrkowe
l)
związane z rozrywką i rekreacją – wyłącznie w zakresie wstępu do wesołych miasteczek, parków rozrywki, na dyskoteki, sale taneczne
m)
mycie, czyszczenie samochodów i usługi zbliżone (PKWiU 45.20.30.0), mycie przy użyciu urządzeń obsługiwanych przez klienta, które w systemie bezobsługowym przyjmują należność w bilonie lub banknotach, lub innej formie (bezgotówkowej)
Z kolei sprzedaż towarów na rzecz konsumentów, dla której wymagane jest stosowanie kasy rejestrującej zaprezentowano w poniższej tabeli.
Towary, których sprzedaż wymaga stosowania kasy fiskalnej bez względu na nieprzekroczenie limitu 20.000 zł
Punkt
Opis Towaru
a)
gaz płynny
b)
części do silników (CN 8409 91 00 i 8409 99 00)
c)
silniki do napędu pojazdów i motocykli, silników spalinowych tłokowych z zapłonem iskrowym i samoczynnym do różnego rodzaju jednostek, w tym motocykli (CN 8407 i 8408)
d)
nadwozia do pojazdów silnikowych (CN 8707)
e)
przyczepy i naczepy (CN 8716 10, 8716 31 00, ex 8716 39, 8716 40 00), kontenerów (CN 8609 00)
f)
części przyczep, naczep i pozostałych pojazdów bez napędu mechanicznego (CN 8716 90)
g)
części i akcesoriów do pojazdów silnikowych (CN 8708, 9401 99 20 i 9401 99 80), z wyłączeniem motocykli, to jest do: ciągników, pojazdów silnikowych do przewozu dziesięciu lub więcej osób z kierowcą,samochodów i pozostałych pojazdów silnikowych przeznaczonych zasadniczo do przewozu osób, włącznie z samochodami osobowo-towarowymi (kombi) oraz samochodami wyścigowymi, pojazdów silnikowych do transportu towarów, pojazdów silnikowych specjalnego przeznaczenia, innych niż te zasadniczo przeznaczone do przewozu osób lub towarów, w szczególności: pojazdów pogotowia technicznego, dźwigów samochodowych, pojazdów strażackich, betoniarek samochodowych, zamiatarek, polewaczek, przewoźnych warsztatów, ruchomych stacji radiologicznych
h)
komputery, wyroby elektroniczne i optyczne oraz silniki elektryczne, prądnice i transformatory (PKWiU ex 26 i ex 27.11)
i)
sprzęt fotograficzny, z wyłączeniem części i akcesoriów do sprzętu i wyposażenia fotograficznego (PKWiU ex 26.70.1)
j)
wyroby z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, których dostawa nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT
k)
zapisane i niezapisane nośniki danych cyfrowych i analogowych
l)
wyroby przeznaczone do użycia, oferowane na sprzedaż lub używane jako paliwa silnikowe albo jako dodatki lub domieszki do paliw silnikowych, bez względu na kod CN
m)
wyroby tytoniowe (CN 2401, 2402, 2403), z wyłączeniem towarów dostarczanych na pokładach samolotów
n)
napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2% a także będące mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5% (bez względu na kod CN), z wyłączeniem towarów dostarczanych na pokładach samolotów
o)
perfumy i wody toaletowe (CN 3303 00 10, 3303 00 90), z wyłączeniem towarów dostarczanych na pokładach samolotów
Akcyza to szczególny rodzaj daniny stanowiącej jeden z największych wpływów do budżetu państwa. Podatek akcyzowy to podatek pośredni, który obejmuje swym zakresem tzw. wyroby akcyzowe. To oznacza, że opodatkowaniu podlegają tylko niektóre wymienione w ustawie wyroby. Charakterystyczną cechą podatku akcyzowego jest to, że obowiązek opodatkowania występuje w ściśle określonych momentach.
Ten, kto jest zobligowany do zapłaty podatku akcyzowego jest podatnikiem podatku akcyzowego
– wykonująca czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem akcyzowym lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu tym podatkiem. Jakie to czynności?
Osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej zobowiązani do zapłaty podatku akcyzowego
Lp.
Wykaz podmiotów i czynności
1.
Podmiot nabywający lub posiadający wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony
2.
Podmiot będący nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu
3.
Podmiot będący nabywcą lub posiadaczem suszu tytoniowego niebędący podmiotem prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym, grupą producentów, organizacją producentów lub producentem surowca tytoniowego, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży suszu tytoniowego
4.
Podmiot, u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych, również, gdy nie jest właścicielem tych wyrobów akcyzowych
5.
Podmiot będący uprawnionym odbiorcą – w przypadku ubytków wyrobów akcyzowych
6.
Podmiot będący wysyłającym podmiotem zagranicznym albo przedstawicielem podatkowym
7.
Podmiot będący zarejestrowanym odbiorcą, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca – z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych na rzecz innego podmiotu
8.
Podmiot będący zarejestrowanym wysyłającym, jeżeli wysyła z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu
9.
Podmiot dokonujący użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskał w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary
10.
Podmiot będący pośredniczącym podmiotem tytoniowym zużywającym susz tytoniowy
11.
Podmiot będący podmiotem prowadzącym skład podatkowy zużywającym susz tytoniowy do innych celów niż produkcja wyrobów tytoniowych lub wyrobów nowatorskich
12.
Podmiot będący pośredniczącym podmiotem węglowym używającym wyrobów węglowych
13.
Podmiot będący finalnym nabywcą węglowym
14.
Podmiot będący pośredniczącym podmiotem gazowym używającym wyrobów gazowych
15.
Podmiot będący finalnym nabywcą gazowym
16.
Podmiot będący przedsiębiorstwem w spadku w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo do dnia upływu terminu do powołania zarządcy sukcesyjnego w przypadku, gdy dokonano czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą, przy czym przedsiębiorstwo w spadku uznaje się za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika
Podmiotem zobowiązanym do zapłaty akcyzy będzie także producent
papierosów
płynu do papierosów elektronicznych,
wyrobów nowatorskich,
urządzeń do waporyzacji,
saszetek nikotynowych,
innych wyrobów nikotynowych
– a także podmiot niebędący importerem, jeżeli ciąży na nim obowiązek uiszczenia cła.
UWAGA! Podatnik, który:prowadzi działalność i w jej ramach sprzedaje wyroby akcyzowe, albo nie prowadzi działalności gospodarczej, ale zużywa wyroby akcyzowe zwolnione z akcyzy ze względu na ich przeznaczenie-– ma obowiązek dokonać zgłoszenia rejestracyjnego w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych.
Przedmiot opodatkowania podatkiem akcyzowym
Przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowy jest wiele wyrobów, ale i wiele sytuacji. Do przedmiotów opodatkowania akcyzą należą:
nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego,
nabycie wewnątrzwspólnotowe pozostałych wyrobów akcyzowych dokonywane do składu podatkowego w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie tych wyrobów do składu podatkowego nie nastąpiło,
produkcja wyrobów akcyzowych,
wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego,
import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu,
import wyrobów akcyzowych wprowadzonych do składu podatkowego, w celu dopuszczenia ich do obrotu i objęcia procedurą zawieszenia poboru akcyzy, w miejscu importu znajdującym się w tym składzie podatkowym,
wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie oraz wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o akcyzie, opodatkowanych zerową stawką akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, przez podmiot, u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych,
wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów.
Warto wspomnieć, iż występują też inne przypadki, w których podatnik ma obowiązek opodatkowania podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych. Przedstawiono je w poniższej tabeli.
Pozostałe przypadki obowiązkowego opodatkowania podatkiem akcyzowym
Lp.
Podmiot wykonujący określone czynności zobowiązany do zapłaty akcyzy
1.
Użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich użycie było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy lub nastąpiło bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy
2.
Dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy
3.
Sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy
4.
Nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony
5.
Ubytki wyrobów akcyzowych (wszelkie straty także wyrobów objętych zwolnieniem) lub całkowite zniszczenie wyrobów akcyzowych. Wyrób uważa się za całkowicie zniszczony, gdy nie może już zostać wykorzystany jako wyrób akcyzowy
6.
Zużycie: wyrobów akcyzowych (energetycznych) określonych w załączniku nr 2 do produkcji innych wyrobów,napojów alkoholowych przez podmiot zużywający
7.
Sprzedaż lub oferowanie na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, z odpłatnością powyżej maksymalnej ceny detalicznej
Moment opodatkowania podatkiem akcyzowym
Zgodnie z art. 10 ustawy o akcyzie obowiązek podatkowy opodatkowania akcyzą powstaje z dniem wykonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego podlegających opodatkowaniu akcyzą, chyba, że przepisy ustawy stanowią inaczej. Zależność tą zaprezentowano w poniższej tabeli.
W dniu powstania długu celnego (poza przypadkiem, gdy dług celny wygasł)
Wprowadzenie importowanych wyrobów akcyzowych do składu podatkowego, w celu dopuszczenia ich do obrotu celnego i objęcia procedurą zawieszenia poboru akcyzy w miejscu importu znajdującym się w tym składzie podatkowym
W dniu powstania długu celnego w rozumieniu przepisów prawa celnego
Nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych przez zarejestrowanego odbiorcę
W dniu, w którym wyroby akcyzowe zostały wprowadzone do określonego we właściwym zezwoleniu miejsca odbioru wyrobów akcyzowych
Nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych przez osobę fizyczną z zapłaconą akcyzą, przeznaczonych na cele handlowe (chodzi o nabywanie większych ilości według norm wymienionych w art. 34 ustawy o akcyzie)
W dniu ich przemieszczenia na terytorium RP
Nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, dokonanego przez uprawnionego odbiorcę
W dniu, w którym wyroby akcyzowe zostały wprowadzone do miejsca odbioru wskazanego w e-SAD, na podstawie, którego wyroby zostały przemieszczone
Ustalanie właściwego dnia obowiązkowego opodatkowania akcyzą zależy od rodzaju czynności, jakie dokonuje podatnik oraz przedmiotu opodatkowania akcyzą. Jak już wyżej wspomniano dzień ten występuje w różnych momentach i nie ma generalnej zasady, co do ustalenia dnia powstania obowiązku podatkowego. Wybranie właściwego dnia opodatkowania akcyzą zależy od przedmiotu opodatkowania podatkiem akcyzowym.
Przykład 1
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą postanowiła sprowadzić z Niemiec samochód osobowy z wykorzystaniem do firmy. Samochód został nabyty od niemieckiej firmy, która wystawiła fakturę za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów ze stawką 0%.
Polski przedsiębiorca sprowadził auto do Polski. W pierwszej kolejności ma on obowiązek złożyć w ciągu 14 dni od dnia przekroczenia polskiej granicy z Niemcami (nie później jednak niż w dniu rejestracji auta w Polsce) – deklarację AKC-US do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.
Natomiast podatek akcyzowy wynikający ze złożonej ww. deklaracji przedsiębiorca ma obowiązek zapłacić w ciągu 30 dni od dnia przekroczenia polskiej granicy z Niemcami (nie później jednak niż w dniu rejestracji auta w Polsce) na rachunek urzędu skarbowego w Nowym Targu.
Deklaracja podatku akcyzowego i inne obowiązki podatnika podatku akcyzowego
Podatnik, który jest zobligowany do zapłaty akcyzy ma obowiązek bez wezwania organu podatkowego:
złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracje podatkowe według ustalonego wzoru,
obliczyć i wpłacać akcyzę na rachunek właściwego urzędu skarbowego
– za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż podstawowy termin to termin złożenia deklaracji akcyzowej i zapłaty podatku akcyzowego, czyli do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy nie zawsze będzie miał zastosowanie.
Sytuacje, w których nie obowiązuje podstawowy termin złożenia deklaracji akcyzowej oraz zapłaty akcyzy
Lp.
Sytuacje
1.
Podatnik jest obowiązany do złożenia deklaracji uproszczonej, obliczenia i zapłaty akcyzy
2.
Podatnik jest obowiązany do złożenia deklaracji, o której mowa w art. 24e ust. 1 ustawy o akcyzie (deklaracji obejmującej niektóre wyroby objęte zwolnieniem od akcyzy oraz wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o akcyzie, opodatkowane zerową stawką akcyzy)
3.
Podatnik jest obowiązany do złożenia deklaracji podatkowej, obliczenia i zapłaty akcyzy od energii elektrycznej
4.
Podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wyrobów akcyzowych niewymienionych w załączniku nr 2 do ustawy, opodatkowanych zerową stawką akcyzy
5.
Import wyrobów akcyzowych, o którym mowa w art. 27-29 ustawy o akcyzie (akcyza z tytułu importu wyrobów akcyzowych)
6.
Nabycie wewnątrzwspólnotowe alkoholu etylowego całkowicie skażonego środkiem skażającym dopuszczonym we wszystkich państwach członkowskich UE lub dodatkowymi środkami skażającymi dopuszczonymi przez państwo członkowskie UE, w którym skażenie następuje
7.
Podmiot gospodarczy zużywający wyroby akcyzowe wymienione w załączniku nr 2 do ustawy, objętych zerową stawką akcyzy.
Co natomiast u podatnika, u którego zastosowano procedurę zawieszenia poboru akcyzy?
UWAGA! Jeżeli miało miejsce zastosowanie procedury zawieszenia poboru akcyzy, wówczas podatnik wciąż jest zobligowany, bez wezwania organu podatkowego do:złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracji podatkowej, obliczenia i uregulowania akcyzy na rachunek właściwego urzędu skarbowego– za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie procedury zawieszenia poboru akcyzy skutkujące powstaniem zobowiązania podatkowego.
Stawki podatku akcyzowego
Stawek akcyzowych na wyroby akcyzowe jest bardzo wiele. Są one dostępne w dziale IV ustawy o akcyzie. Przykładowe stawki akcyzy na wyroby energetyczne wynoszą dla:
węgla i koksu przeznaczonych do celów opałowych objętych pozycjami CN 2701, 2702 oraz 2704 00 – 1,38 zł/1 gigadżul (GJ),
benzyn silnikowych o kodach CN 2710 12 45 lub 2710 12 49 oraz wyrobów powstałych ze zmieszania tych benzyn z biokomponentami, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach – 1.529,00 zł/1.000 litrów,
olejów napędowych o kodzie CN 2710 19 43 i 2710 20 11 oraz wyrobów powstałych ze zmieszania tych olejów z biokomponentami, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach – 1.160,00 zł/1.000 litrów,
biokomponentów stanowiących samoistne paliwa, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach, przeznaczonych do napędu silników spalinowych, bez względu na kod CN – 1.160,00 zł/1.000 litrów,
olejów opałowych o kodach CN od 2710 19 51 do 2710 19 68 i od 2710 20 31 do 2710 20 39 z których 30% lub więcej objętościowo destyluje przy 350°C lub których gęstość w temperaturze 15°C jest niższa niż 890 kilogramów/metr sześcienny, zabarwionych na czerwono i oznaczonych znacznikiem zgodnie z przepisami szczególnymi – 232,00 zł/1.000 litrów (pozostałych, niepodlegających obowiązkowi barwienia i znakowania na podstawie przepisów szczególnych – 69,00 zł/1000 kilogramów),
gazów przeznaczonych do napędu silników spalinowych:
a) gazu ziemnego (mokrego) i pozostałych węglowodorów gazowych objętych pozycją CN 2711 oraz gazowych węglowodorów alifatycznych objętych pozycją CN 2901: skroplonych – 659 zł/1.000 kilogramów, – w stanie gazowym – 10,32 zł/1 gigadżul (GJ),
b) wyprodukowanych w składzie podatkowym i spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach:
– biogazu, bez względu na kod CN – 0 zł,
– wodoru i biowodoru o kodzie CN 2804 10 00 – 0 zł,
c) pozostałych – 14,00 zł/1 gigadżul GJ.
UWAGA! Zgodnie z art. 105 ustawy o akcyzie stawki akcyzy na samochody osobowe wynoszą:18,6% podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych o pojemności silnika powyżej 2 000 cm3,9,3% podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych:o hybrydowym napędzie spalinowo-elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania, o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2 000 cm3, ale nie wyższej niż 3 500 cm3,stanowiących pojazd hybrydowy o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2 000 cm3, ale nie wyższej niż 3.500 cm3,1,55% podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych o hybrydowym napędzie spalinowo-elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania, o pojemności silnika spalinowego równej 2 000 cm3 lub niższej,3,1% podstawy opodatkowania – dla pozostałych samochodów osobowych.
Na zakończenie warto przypomnieć, iż jeżeli podatnik ma problem z ustaleniem właściwej stawki przy sprzedaży lub niektórych nabyciach wyrobów akcyzowych to może zgłosić się z wnioskiem do Wiążącej Informacji Stawkowej (WIA). Więcej o tej instytucji będzie przedstawione w odrębnej publikacji.
Praca własna podatnika, małżonka czy jego małoletnich dzieci według ogólnej zasady nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Wartość pracy własnej podatnika definitywnie jest wykluczona z kosztów uzyskania przychodów. Praca małżonka podatnika, jego małoletnich dzieci pod pewnymi warunkami może jednak stanowić koszt uzyskania przychodu.
Wydatek stanowiący koszt uzyskania przychodu
Nie każdy wydatek przeznaczony na działalność gospodarczą stanowi koszt uzyskania przychodu.
musi być definitywny, ostateczny tzn. nie może zostać podatnikowi zwrócony w jakiejkolwiek formie,
musi być poniesiony na cele działalności gospodarczej
pomiędzy wydatkiem a uzyskiwanym przychodem musi istnieć związek przyczynowo – skutkowy,
wydatek jest poniesiony w celu zachowania, osiągania lub zabezpieczenia przychodów,
musi być właściwie udokumentowany,
nie może znajdować się w grupie wydatków, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Jeżeli wydatek spełnia łącznie wszystkie powyższe cechy wówczas na gruncie podatku dochodowego zostaje uznany jako koszt uzyskania przychodów. To z kolei oznacza, iż będzie obniżał podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym a w efekcie podatek dochodowy. Trzeba w tym miejscu podkreślić, iż to podatnik ponoszący wydatki jest zobligowany do uzasadnienia racjonalności jego poniesienia w swojej działalności.
Podatnik uzasadniając racjonalność poniesionego wydatku powinien uwzględnić specyfikę prowadzonej działalności, rodzaj uzyskiwanych przychodów, potrzeby i wymogi niezbędne dla realizacji sprzedaży i inne okoliczności, które przyczyniają się do osiągania i zabezpieczenia przychodów. Jednocześnie podatnik musi uważać na ustawowy katalog wydatków niestanowiących koszty uzyskania przychodów. Znajduje się on w art. 23 ust. 1 ustawy o PDOF.
Praca własna podatnika i najbliższej rodziny
Praca własna przedsiębiorcy – osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą już od bardzo wielu lat nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.
Praca własna podatnika została wprost ujęta na liście wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku o PDOF kosztami uzyskania przychodów nie są wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki.
Kosztem uzyskania przychodów jest jednak wynagrodzenie małżonka podatnika i małoletnich dzieci podatnika, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki, należne z tytułów m.in. umowy o pracę, zlecenie, dzieło, kontraktów menedżerskich, innych podobnych umów lub z tytułu odbywania praktyk absolwenckich.
W interpretacji indywidualnej z dnia 07.06.2022r. o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.257.2022.2.AP Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wytłumaczył, iż „(…) Powyższy przepis wyłącza z kosztów uzyskania przychodów wartość pracy własnej podatnika, jego małżonka oraz małoletnich dzieci. Przy czym, użyty w nim termin „wartość pracy” należy rozumieć, jako wartość wszelkiego rodzaju pracy, niezależnie od tego, czy praca jest świadczona na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia, umowy o dzieło), czy też bez podstawy prawnej (bezumownie).
Pojęcie to należy jednak traktować ściśle, co oznacza, że trzeba tu rozdzielać – dla celów niezaliczania do kosztów uzyskania przychodów – składniki wynagrodzenia za świadczoną pracę od dodatkowych świadczeń ze strony pracodawcy – takich, które nie mają wpływu na wartość pracy własnej, (czyli są przez pracodawcę ponoszone niezależnie od tego, jaki jest wkład pracy pracownika, np. ekwiwalent za narzędzia, świadczenia z BHP). Nie ma tu znaczenia, czy pomiędzy małżonkami istnieje wspólność, czy odrębność majątkowa.(…)”.
Dyrektor KIS wyraźnie wskazał, iż art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku o PDOF wyłącza z kosztów uzyskania przychodów wartość pracy własnej podatnika, jego małżonka i jego małoletnich dzieci. Nawet, gdy świadczona jest na podstawie różnego rodzaju umów. Natomiast każde wypłacone wynagrodzenie dla małżonka podatnika i dla małoletnich dzieci podatnika, które nie dotyczy ich pracy własnej oraz jest należne na podstawie niżej wymienionych tytułów będzie stanowiło u podatnika koszt uzyskania przychodu.
Praca własna podatnika i najbliższej rodziny a koszty uzyskania przychodu
Rodzaj wydatku
Czy jest kosztem
Wartość pracy własnej podatnika – osoby fizycznej prowadzącej działalność
Nie stanowi kosztu uzyskania przychodu
Wartość pracy własnej małżonka
Wartość pracy własnej małoletnich dzieci podatnika
W przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną (jawna, partnerska, cywilna) – także praca własna małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki
Wynagrodzenie małżonka podatnika
Jest kosztem uzyskania przychodu, jeżeli wynagrodzenie to jest należne z tytułu: umowy o pracę,umowy zlecenie, dzieło,kontraktu menedżerskiego,działalności wykonywanej osobiście,odbywania praktyk absolwenckich – nie stanowi pracy własnej małżonka podatnika i jego małoletnich dzieci.
Wynagrodzenie małoletnich dzieci podatnika
W przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki
W tym miejscu należy podkreślić jedną bardzo ważną kwestię.
UWAGA! Należne wynagrodzenie z zawartej umowy między podatnikiem a małżonkiem podatnika lub jego małoletnimi dziećmi z tytułuumowy o pracę,umowy zlecenie, dzieło,kontraktu menedżerskiego,działalności wykonywanej osobiście,odbywania praktyk absolwenckich– będą stanowiły koszt uzyskania przychodu, jeżeli faktycznie zostaną zapłacone.
Podatnik, który zamierza zawrzeć jedną z ww. umów ze swoim małżonkiem lub ze swoimi małoletnimi dziećmi powinien pamiętać, iż osoby te traktowane są jak podmioty powiązane względem podatnika. Co to oznacza w praktyce?
Zgodnie z art. 23o ustawy o PDOF, jeżeli w wyniku istniejących powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane, i w wyniku tego podatnik wykazuje dochód niższy (stratę wyższą) od tego, jakiego należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały, organ podatkowy określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.
Warto w tym miejscu wspomnieć o jeszcze jednej kwestii.
UWAGA! W przypadku, gdy każdy z małżonków prowadzi odrębną działalność gospodarczą i w jej ramach wykonuje usługi na rzecz firmy małżonka, to wykonanie tych usług nie stanowi pracy własnej małżonka.Występują w tym wypadku dwaj odrębni podatnicy prowadzący działalność gospodarczą, którzy wykonują dla siebie usługi wchodzące w zakres prowadzonej działalności i wystawiają faktury za te wykonane usługi.
Opodatkowanie i ZUS
Podatnik, który podpisze jedną z ww. rodzajów umów (niedotyczących wykonywania pracy własnej) ze swoim małżonkiem lub ze swoimi dziećmi (poza umową o dzieło oraz praktykami absolwenckimi) i wypłaci wynagrodzenie z tego tytułu będzie zobligowany od tych wypłaconych wynagrodzeń naliczyć i odprowadzać składki ZUS społeczne, zdrowotne, FGŚP i niekiedy Funduszu Pracy.
Składki ZUS finansowane przez podatnika (pracodawcę) takie jak:
emerytalne (społeczne),
rentowe (społeczne),
wypadkowe (społeczne),
Fundusz Pracy, jeżeli wystąpił,
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
– będą stanowić koszt uzyskania przychodów, jeżeli zostaną faktycznie opłacone.
Kolejna kwestia to opodatkowanie wypłacanego wynagrodzenia na podstawie powyżej wymienionych umów.
Wszelkie wyżej wymienione umowy a konkretnie wynagrodzenie wypłacane na ich podstawie jest opodatkowana według zasad ogólnych – skalą podatkową według stawki
12% od nadwyżki ponad kwotę dochodu wolnego od podatku 30 000 zł lub
32% od nadwyżki ponad kwotę dochodu 120 000 zł.
Jeśli chodzi o koszty uzyskania przychodów to w przypadku kosztów pracowniczych ze stosunku pracy są one limitowane do 250 zł (praca w miejscu zamieszkania) albo 300 zł (praca poza miejscem zamieszkania).
W przypadku umów cywilnoprawnych koszty stanowią 20% wynagrodzenia brutto pomniejszonego o składki ZUS społeczne finansowane przez pracownika (zarówno z umowy o pracę jak i zlecenie pracownik może osiągać przychody z praw autorskich i stosuje wówczas 50% kosztów uzyskania przychodu).
