Akcyza to szczególny rodzaj daniny stanowiącej jeden z największych wpływów do budżetu państwa. Podatek akcyzowy to podatek pośredni, który obejmuje swym zakresem tzw. wyroby akcyzowe. To oznacza, że opodatkowaniu podlegają tylko niektóre wymienione w ustawie wyroby. Charakterystyczną cechą podatku akcyzowego jest to, że obowiązek opodatkowania występuje w ściśle określonych momentach.
Ten, kto jest zobligowany do zapłaty podatku akcyzowego jest podatnikiem podatku akcyzowego
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2025 r. poz. 126 zwanej dalej ustawą o akcyzie) podatnikiem podatku akcyzowego jest nabywca, importer lub inny podmiot będący:
- osobą fizyczną,
- osobą prawną,
- jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej
– wykonująca czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem akcyzowym lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu tym podatkiem. Jakie to czynności?
| Osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej zobowiązani do zapłaty podatku akcyzowego | |
| Lp. | Wykaz podmiotów i czynności |
| 1. | Podmiot nabywający lub posiadający wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony |
| 2. | Podmiot będący nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu |
| 3. | Podmiot będący nabywcą lub posiadaczem suszu tytoniowego niebędący podmiotem prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym, grupą producentów, organizacją producentów lub producentem surowca tytoniowego, który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży suszu tytoniowego |
| 4. | Podmiot, u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych, również, gdy nie jest właścicielem tych wyrobów akcyzowych |
| 5. | Podmiot będący uprawnionym odbiorcą – w przypadku ubytków wyrobów akcyzowych |
| 6. | Podmiot będący wysyłającym podmiotem zagranicznym albo przedstawicielem podatkowym |
| 7. | Podmiot będący zarejestrowanym odbiorcą, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca – z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych na rzecz innego podmiotu |
| 8. | Podmiot będący zarejestrowanym wysyłającym, jeżeli wysyła z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu |
| 9. | Podmiot dokonujący użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskał w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary |
| 10. | Podmiot będący pośredniczącym podmiotem tytoniowym zużywającym susz tytoniowy |
| 11. | Podmiot będący podmiotem prowadzącym skład podatkowy zużywającym susz tytoniowy do innych celów niż produkcja wyrobów tytoniowych lub wyrobów nowatorskich |
| 12. | Podmiot będący pośredniczącym podmiotem węglowym używającym wyrobów węglowych |
| 13. | Podmiot będący finalnym nabywcą węglowym |
| 14. | Podmiot będący pośredniczącym podmiotem gazowym używającym wyrobów gazowych |
| 15. | Podmiot będący finalnym nabywcą gazowym |
| 16. | Podmiot będący przedsiębiorstwem w spadku w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo do dnia upływu terminu do powołania zarządcy sukcesyjnego w przypadku, gdy dokonano czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą, przy czym przedsiębiorstwo w spadku uznaje się za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika |
Podmiotem zobowiązanym do zapłaty akcyzy będzie także producent
- papierosów
- płynu do papierosów elektronicznych,
- wyrobów nowatorskich,
- urządzeń do waporyzacji,
- saszetek nikotynowych,
- innych wyrobów nikotynowych
– a także podmiot niebędący importerem, jeżeli ciąży na nim obowiązek uiszczenia cła.
| UWAGA! Podatnik, który: prowadzi działalność i w jej ramach sprzedaje wyroby akcyzowe, albo nie prowadzi działalności gospodarczej, ale zużywa wyroby akcyzowe zwolnione z akcyzy ze względu na ich przeznaczenie- – ma obowiązek dokonać zgłoszenia rejestracyjnego w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych. |
Przedmiot opodatkowania podatkiem akcyzowym
Przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowy jest wiele wyrobów, ale i wiele sytuacji. Do przedmiotów opodatkowania akcyzą należą:
- nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego,
- nabycie wewnątrzwspólnotowe pozostałych wyrobów akcyzowych dokonywane do składu podatkowego w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie tych wyrobów do składu podatkowego nie nastąpiło,
- produkcja wyrobów akcyzowych,
- wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego,
- import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu,
- import wyrobów akcyzowych wprowadzonych do składu podatkowego, w celu dopuszczenia ich do obrotu i objęcia procedurą zawieszenia poboru akcyzy, w miejscu importu znajdującym się w tym składzie podatkowym,
- niektóre przypadki wygaśnięcia długu celnego (chodzi o art. 124 ust. 1 lit. e-g lub k Unijnego Kodeksu Celnego, L 269/1),
- wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie oraz wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o akcyzie, opodatkowanych zerową stawką akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, przez podmiot, u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych,
- wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów.
Warto wspomnieć, iż występują też inne przypadki, w których podatnik ma obowiązek opodatkowania podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych. Przedstawiono je w poniższej tabeli.
| Pozostałe przypadki obowiązkowego opodatkowania podatkiem akcyzowym | |
| Lp. | Podmiot wykonujący określone czynności zobowiązany do zapłaty akcyzy |
| 1. | Użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich użycie było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy lub nastąpiło bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy |
| 2. | Dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy |
| 3. | Sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy |
| 4. | Nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony |
| 5. | Ubytki wyrobów akcyzowych (wszelkie straty także wyrobów objętych zwolnieniem) lub całkowite zniszczenie wyrobów akcyzowych. Wyrób uważa się za całkowicie zniszczony, gdy nie może już zostać wykorzystany jako wyrób akcyzowy |
| 6. | Zużycie: wyrobów akcyzowych (energetycznych) określonych w załączniku nr 2 do produkcji innych wyrobów,napojów alkoholowych przez podmiot zużywający |
| 7. | Sprzedaż lub oferowanie na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, z odpłatnością powyżej maksymalnej ceny detalicznej |
Moment opodatkowania podatkiem akcyzowym
Zgodnie z art. 10 ustawy o akcyzie obowiązek podatkowy opodatkowania akcyzą powstaje z dniem wykonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego podlegających opodatkowaniu akcyzą, chyba, że przepisy ustawy stanowią inaczej. Zależność tą zaprezentowano w poniższej tabeli.
| Momenty obowiązkowego opodatkowania podatkiem akcyzowym | |
| Sytuacja | Moment obowiązkowego opodatkowania akcyzą |
| Import wyrobów akcyzowych | W dniu powstania długu celnego (poza przypadkiem, gdy dług celny wygasł) |
| Wprowadzenie importowanych wyrobów akcyzowych do składu podatkowego, w celu dopuszczenia ich do obrotu celnego i objęcia procedurą zawieszenia poboru akcyzy w miejscu importu znajdującym się w tym składzie podatkowym | W dniu powstania długu celnego w rozumieniu przepisów prawa celnego |
| Nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych przez zarejestrowanego odbiorcę | W dniu, w którym wyroby akcyzowe zostały wprowadzone do określonego we właściwym zezwoleniu miejsca odbioru wyrobów akcyzowych |
| Nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych przez osobę fizyczną z zapłaconą akcyzą, przeznaczonych na cele handlowe (chodzi o nabywanie większych ilości według norm wymienionych w art. 34 ustawy o akcyzie) | W dniu ich przemieszczenia na terytorium RP |
| Nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, dokonanego przez uprawnionego odbiorcę | W dniu, w którym wyroby akcyzowe zostały wprowadzone do miejsca odbioru wskazanego w e-SAD, na podstawie, którego wyroby zostały przemieszczone |
Ustalanie właściwego dnia obowiązkowego opodatkowania akcyzą zależy od rodzaju czynności, jakie dokonuje podatnik oraz przedmiotu opodatkowania akcyzą. Jak już wyżej wspomniano dzień ten występuje w różnych momentach i nie ma generalnej zasady, co do ustalenia dnia powstania obowiązku podatkowego. Wybranie właściwego dnia opodatkowania akcyzą zależy od przedmiotu opodatkowania podatkiem akcyzowym.
Przykład 1
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą postanowiła sprowadzić z Niemiec samochód osobowy z wykorzystaniem do firmy. Samochód został nabyty od niemieckiej firmy, która wystawiła fakturę za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów ze stawką 0%.
Polski przedsiębiorca sprowadził auto do Polski. W pierwszej kolejności ma on obowiązek złożyć w ciągu 14 dni od dnia przekroczenia polskiej granicy z Niemcami (nie później jednak niż w dniu rejestracji auta w Polsce) – deklarację AKC-US do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.
Natomiast podatek akcyzowy wynikający ze złożonej ww. deklaracji przedsiębiorca ma obowiązek zapłacić w ciągu 30 dni od dnia przekroczenia polskiej granicy z Niemcami (nie później jednak niż w dniu rejestracji auta w Polsce) na rachunek urzędu skarbowego w Nowym Targu.
Deklaracja podatku akcyzowego i inne obowiązki podatnika podatku akcyzowego
Podatnik, który jest zobligowany do zapłaty akcyzy ma obowiązek bez wezwania organu podatkowego:
- złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracje podatkowe według ustalonego wzoru,
- obliczyć i wpłacać akcyzę na rachunek właściwego urzędu skarbowego
– za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż podstawowy termin to termin złożenia deklaracji akcyzowej i zapłaty podatku akcyzowego, czyli do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy nie zawsze będzie miał zastosowanie.
| Sytuacje, w których nie obowiązuje podstawowy termin złożenia deklaracji akcyzowej oraz zapłaty akcyzy | |
| Lp. | Sytuacje |
| 1. | Podatnik jest obowiązany do złożenia deklaracji uproszczonej, obliczenia i zapłaty akcyzy |
| 2. | Podatnik jest obowiązany do złożenia deklaracji, o której mowa w art. 24e ust. 1 ustawy o akcyzie (deklaracji obejmującej niektóre wyroby objęte zwolnieniem od akcyzy oraz wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o akcyzie, opodatkowane zerową stawką akcyzy) |
| 3. | Podatnik jest obowiązany do złożenia deklaracji podatkowej, obliczenia i zapłaty akcyzy od energii elektrycznej |
| 4. | Podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wyrobów akcyzowych niewymienionych w załączniku nr 2 do ustawy, opodatkowanych zerową stawką akcyzy |
| 5. | Import wyrobów akcyzowych, o którym mowa w art. 27-29 ustawy o akcyzie (akcyza z tytułu importu wyrobów akcyzowych) |
| 6. | Nabycie wewnątrzwspólnotowe alkoholu etylowego całkowicie skażonego środkiem skażającym dopuszczonym we wszystkich państwach członkowskich UE lub dodatkowymi środkami skażającymi dopuszczonymi przez państwo członkowskie UE, w którym skażenie następuje |
| 7. | Podmiot gospodarczy zużywający wyroby akcyzowe wymienione w załączniku nr 2 do ustawy, objętych zerową stawką akcyzy. |
Co natomiast u podatnika, u którego zastosowano procedurę zawieszenia poboru akcyzy?
| UWAGA! Jeżeli miało miejsce zastosowanie procedury zawieszenia poboru akcyzy, wówczas podatnik wciąż jest zobligowany, bez wezwania organu podatkowego do: złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracji podatkowej, obliczenia i uregulowania akcyzy na rachunek właściwego urzędu skarbowego – za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie procedury zawieszenia poboru akcyzy skutkujące powstaniem zobowiązania podatkowego. |
Stawki podatku akcyzowego
Stawek akcyzowych na wyroby akcyzowe jest bardzo wiele. Są one dostępne w dziale IV ustawy o akcyzie. Przykładowe stawki akcyzy na wyroby energetyczne wynoszą dla:
- węgla i koksu przeznaczonych do celów opałowych objętych pozycjami CN 2701, 2702 oraz 2704 00 – 1,38 zł/1 gigadżul (GJ),
- benzyn silnikowych o kodach CN 2710 12 45 lub 2710 12 49 oraz wyrobów powstałych ze zmieszania tych benzyn z biokomponentami, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach – 1.529,00 zł/1.000 litrów,
- olejów napędowych o kodzie CN 2710 19 43 i 2710 20 11 oraz wyrobów powstałych ze zmieszania tych olejów z biokomponentami, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach – 1.160,00 zł/1.000 litrów,
- biokomponentów stanowiących samoistne paliwa, spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach, przeznaczonych do napędu silników spalinowych, bez względu na kod CN – 1.160,00 zł/1.000 litrów,
- olejów opałowych o kodach CN od 2710 19 51 do 2710 19 68 i od 2710 20 31 do 2710 20 39 z których 30% lub więcej objętościowo destyluje przy 350°C lub których gęstość w temperaturze 15°C jest niższa niż 890 kilogramów/metr sześcienny, zabarwionych na czerwono i oznaczonych znacznikiem zgodnie z przepisami szczególnymi – 232,00 zł/1.000 litrów (pozostałych, niepodlegających obowiązkowi barwienia i znakowania na podstawie przepisów szczególnych – 69,00 zł/1000 kilogramów),
- gazów przeznaczonych do napędu silników spalinowych:
a) gazu ziemnego (mokrego) i pozostałych węglowodorów gazowych objętych pozycją CN 2711 oraz gazowych węglowodorów alifatycznych objętych pozycją CN 2901: skroplonych – 659 zł/1.000 kilogramów, – w stanie gazowym – 10,32 zł/1 gigadżul (GJ),
b) wyprodukowanych w składzie podatkowym i spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach:
– biogazu, bez względu na kod CN – 0 zł,
– wodoru i biowodoru o kodzie CN 2804 10 00 – 0 zł,
c) pozostałych – 14,00 zł/1 gigadżul GJ.
| UWAGA! Zgodnie z art. 105 ustawy o akcyzie stawki akcyzy na samochody osobowe wynoszą: 18,6% podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych o pojemności silnika powyżej 2 000 cm3,9,3% podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych:o hybrydowym napędzie spalinowo-elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania, o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2 000 cm3, ale nie wyższej niż 3 500 cm3,stanowiących pojazd hybrydowy o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2 000 cm3, ale nie wyższej niż 3.500 cm3,1,55% podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych o hybrydowym napędzie spalinowo-elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania, o pojemności silnika spalinowego równej 2 000 cm3 lub niższej,3,1% podstawy opodatkowania – dla pozostałych samochodów osobowych. |
Na zakończenie warto przypomnieć, iż jeżeli podatnik ma problem z ustaleniem właściwej stawki przy sprzedaży lub niektórych nabyciach wyrobów akcyzowych to może zgłosić się z wnioskiem do Wiążącej Informacji Stawkowej (WIA). Więcej o tej instytucji będzie przedstawione w odrębnej publikacji.
Autor:
Krzysztof Ulicki
Źródła:
Ustawa z dnia 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2025 r. poz. 126
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2025 r. poz. 111).
Ustawa z dnia 19.03.2004 r. Prawo celne (Dz. U. z 2024 r. poz. 1373).
