Podatek bezpośredni

Pojęcie podatku bezpośredniego często pojawia się w różnych publikacjach, choć co ciekawe nie występuje wprost w ustawach podatkowych.

Wielu przedsiębiorców wie, że do podatków pośrednich zalicza się m.in. VAT, cło, akcyzę czy inne daniny i opłaty o podobnym charakterze.

Powstaje więc pytanie: które podatki można uznać za podatki bezpośrednie?

Czym jest podatek bezpośredni?

Analizując różne ustawy podatkowe na próżno można szukać definicji podatków bezpośrednich. Pewną definicję tego zagadnienia można znaleźć na rządowej stronie w udostępnionym publicznie leksykonie budżetowym.

W powyższym leksykonie przedstawiony jest jeden z podziałów podatków tzn. na pośrednie i bezpośrednie. Podział ten rozróżnia podatki pośrednie i bezpośrednie według poniższych kryteriów:

podmiotu zobowiązanego do zapłaty podatku,
przerzucalności podatku,
obliczania wymiaru podatku,
metody poboru podatku,
pozostałych.

Podatki bezpośrednie to daniny publiczno-prawne, które nie są (ale i nie mogą) być przenoszone na inne podmioty. Co to w praktyce oznacza? Danina podatkowa będąca podatkiem bezpośrednim powiązana jest z podmiotem, czyli z podatnikiem, ale w takim charakterze, że to na podatnika nałożony jest obowiązek opodatkowania. Obowiązek ten nie może być przeniesiony na innego podatnika. Tak, więc podatek bezpośredni obciąża dany podmiot, ale nie może obciążać jednocześnie innego podmiotu.

Należy zaznaczyć, iż w podatkach bezpośrednich to podatnik zobowiązany do ich odprowadzenia ponosi ciężar ich zapłaty. W odróżnieniu do podatków pośrednich, które finalnie ponoszą podmioty niezobowiązane bezpośrednio do ich uregulowania. Podatki bezpośrednie nakładane są na podmiot a dokładnie na wszelkie przedmioty opodatkowania przynależne do źródła (podatnika) i jednocześnie znajdujące się w zakresie (obrębie) opodatkowania tymi podatkami.

Podatki bezpośrednie nakładane są na podatnika według stałych reguł (oczywiście z uwzględnieniem zmian w przepisach). Natomiast podatki pośrednie ustalane są na podstawie zaistnienia określonych zdarzeń (ich rozmiaru) według zmiennych taryf podatkowych.

Podatek bezpośredni obciąża, zatem wprost podatnika a konkretnie wszelkie czynności, jakie wykonuje podatnik oczywiście w zakresie ustawowym. Podatek bezpośredni dotyczy wszelkich przychodów, dochodów, innych czynności wykonywanych przez podatnika, które wpływają na powstanie, wzrost posiadanego majątku przez podatnika.

Podatek bezpośredni przypisany jest do podatnika bez możliwości przerzucania go na innego podatnika

Analizując powyższą definicję, w jaki sposób funkcjonuje podatek bezpośredni należy zauważyć, co stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem bezpośrednim. W podatku bezpośrednim np. podatku dochodowym od osób prawnych opodatkowaniu podlegają wszelkie przychody (dochody), wszelkie przysporzenia osiągane przez dany podmiot bez możliwości ich przerzucenia na inny podmiot.

Natomiast w przypadku podatków pośrednich obciążenie podatkowe jest przypisane nie do podmiotu, ale do przedmiotu opodatkowania niemniej ostatecznym podmiotem, na którym będzie spoczywał ciężar pokrycia podatku pośredniego jest ostateczny nabywca.

Przykładowo producent będzie zobligowany do poniesienia ciężaru podatków bezpośrednich tylko od przysporzeń, jakie pojawią się bezpośrednio u niego. Z kolei dystrybutor będzie zobligowany do poniesienia ciężaru podatków bezpośrednich tylko od przysporzeń, jakie pojawią się wyłącznie u niego.

Pośrednik będzie zobligowany do poniesienia ciężaru podatków bezpośrednich tylko od przysporzeń, jakie pojawią się wyłącznie u niego i tak dalej. Nie występuje tutaj możliwość przerzucenia ciężaru podatku bezpośredniego na inny podmiot (ustawodawca tego nie przewiduje).

Podatek bezpośredni jest więc przyporządkowany do podmiotu a dokładniej do przysporzeń, jakie osiąga dany podmiot względem swojego majątku.

Przykłady podatków bezpośrednich

W polskim systemie podatkowym występują różne daniny publicznoprawne o charakterze bezpośrednim. Przykłady niektórych tych danin zaprezentowano w poniższej tabeli.

Przykłady podatków bezpośrednich
Nazwa podatku	Co podlega opodatkowaniu	Kto jest zobowiązany płacić	Inne informacje
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)	Wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych z podatku oraz w stosunku, do których zaniechano poboru podatku: stosunek pracy, działalność wykonywana osobiście,pozarolnicza działalność gospodarcza,działy specjalne produkcji rolnej,najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze,kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienionych poniżej,odpłatne zbycie:nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,prawa wieczystego użytkowania gruntów,innych rzeczy, – jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności, działalność prowadzona przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną,niezrealizowane zyski, inne źródła.	Podatnikiem podatku są osoby fizyczne: mające miejsce zamieszkania na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy),niemające miejsca zamieszkania na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (ograniczony obowiązek podatkowy).	Ustawa przewiduje zwolnienia z podatku.
Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)	Dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów z wyłączeniem dochodów zwolnionych z opodatkowania oraz w stosunku, do których zaniechano poboru podatku.	Podatnikiem podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, dwie grupy spółek handlowych: mające siedzibę lub zarząd na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce ich osiągania (nieograniczony obowiązek podatkowy),nie posiadające miejsca mające siedziby lub zarządu na terytorium RP, podlegające opodatkowaniu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium RP (ograniczony obowiązek podatkowy).	Ustawa przewiduje zwolnienia z opłaty celnej.
Podatek od spadków i darowizn	Przedmiotem opodatkowania jest: dziedziczenie, zapis zwykły, dalszy zapis, zapisu windykacyjny, polecenie testamentowe,darowizny, polecenia darczyńcy,zasiedzenia,nieodpłatne zniesienia współwłasności,zachowki, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,nieodpłatne: renty, użytkowania oraz służebności.	Podatnikami są osoby fizyczne w stosunku do nabycia własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP.