Podatek VAT należny

Podatek VAT stanowi główne źródło dochodu budżetu państwa. Każdy przedsiębiorca będący zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT ma obowiązek wykazać ten podatek w ewidencji i deklaracji w okresowych plikach JPK_V7X.

Czym tak naprawdę jest podatek VAT. Czy podatek VAT należny to to samo czy jednak nie? Jak on funkcjonuje w obrocie gospodarczym? Na te i wiele innych wątpliwości odpowiedziano w niniejszej publikacji.

Co to jest podatek VAT

Podatek VAT jest to jeden z podatków pośrednich, który funkcjonuje w obrocie towarami i usługami w całej Unii Europejskiej. Choć początkowo ciężar tej daniny ponoszą przedsiębiorcy dokonujący sprzedaży towarów lub usług to w efekcie końcowym jest on przerzucany na ostatecznych odbiorców (konsumentów).

Podatek VAT jest więc daniną publiczną doliczaną do wartości sprzedawanych towarów lub usług według stawki właściwej dla tych zbywanych towarów lub usług. Podatek ten jest doliczany w momencie, w którym sprzedawca ma obowiązek opodatkować daną transakcję, dane zdarzenie podatkiem VAT.

Podatek VAT mają obowiązek doliczać czynni podatnicy VAT (w wyjątkowych przypadkach także i zwolnieni z VAT, gdy rozpoczną sprzedaż towarów lub usług opodatkowanych VAT, a więc wyłączających możliwość skorzystania ze zwolnienia).

Obowiązek opodatkowania podatkiem VAT

Czynny podatnik VAT ma obowiązek opodatkowania podatkiem VAT realizowanej sprzedaży towarów lub usług. Obowiązek opodatkowania podatkiem VAT powstaje w przypadku zaistnienia jednego z poniżej wymienionych zdarzeń:

wydania towarów lub wykonania usługi,
otrzymania zaliczki,
wystawienia faktury (w wyjątkowych przypadkach),
ostatni dzień okresu rozliczeniowego, jeżeli okresy rozliczeniowe ustalono w umowie lub na fakturze,
pozostałych czynności.

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają transakcje takie jak:

odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług między podatnikami posiadającymi siedzibę, miejsce zamieszkania terytorium RP,
eksport towarów – sprzedaż towarów do krajów poza UE,
import towarów na terytorium RP – zakup towarów z krajów spoza UE,
wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium RP – zakup towarów od firm posiadających siedzibę na terytorium UE, ale poza Polską,
wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów – sprzedaż towarów do firm posiadających siedzibę na terytorium UE, ale nie na terytorium RP,
nieodpłatne przekazanie towarów (poza wyjątkami),
nieodpłatne świadczenie usług (poza wyjątkami).

Czym jest podatek VAT należny

Podatek od towarów i usług zwany często podatkiem VAT spotykany przy sprzedaży towarów lub usług to właśnie podatek VAT należny biorąc pod uwagę nazewnictwo stosowanie w ustawie z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2025 r. poz. 775 zwanej dalej ustawą o VAT).

UWAGA!
Podatek VAT należny to podatek VAT wynikający ze zbycia towarów lub usług doliczany do wartości sprzedawanych towarów lub usług przy ich sprzedaży. Podatek VAT naliczony to kwota podatku VAT, o jaką czynny podatnik VAT (nabywca) ma prawo obniżyć (swój) podatek VAT należny wynikający ze sprzedaży towarów lub usług (w prowadzonej przez siebie działalności).

W tym miejscu powstaje inne pytanie a mianowicie, kiedy powstaje obowiązek rozliczenia podatku VAT?

Kiedy uwidacznia się podatek VAT należny
Podatek VAT należny to podatek występujący przy sprzedaży towarów lub usług a także przy czynnościach zrównanych (ustawowo) ze sprzedażą towarów lub usług	->	Podatek VAT dolicza sprzedawca – czynny podatnik VAT według stawki VAT właściwej ze względu na rodzaj sprzedawanych towarów lub usług To sprzedawca jako pierwszy deklaruje, rozlicza, opłaca za okres rozliczeniowy podatek VAT należny (ze sprzedaży), ale w efekcie końcowym podatek ten jest przerzucony na odbiorcę

Funkcjonowanie podatku VAT należnego w praktyce

Podatek VAT należny wykazany jest na fakturze sprzedaży (ewentualnie innych dokumentów sprzedaży) wystawionej przez sprzedawcę, osobę przez niego uprawnioną albo przez inny podmiot, jeżeli w ustawie o VAT istnieje taki obowiązek.

Poniżej zobrazowano funkcjonowanie podatku VAT należnego u przedsiębiorcy – sprzedawcy będącym czynnym podatnikiem VAT.

Przedsiębiorca czynny podatnik VAT

Sprzedaje towary lub usługi (otrzymał zaliczkę albo wystawił fakturę albo wystąpił ostatni dzień okresu rozliczeniowego)

Wystawił fakturę sprzedaży dokumentującą zbyte towary lub usługi

Na wystawionych fakturach doliczył do wartości zbytych towarów lub usług podatek VAT według właściwej stawki

Na koniec warto zaprezentować w ujęciu tabelarycznym funkcjonowanie podatku VAT należnego ze sprzedaży, jaki podatku VAT (należnego) wynikającego z dokonanych zakupów, który po stronie kupującego staje się podatkiem VAT naliczonym.

Podatek VAT z zakupów towarów lub usług	>	Podatek VAT ze sprzedaży towarów lub usług	=	Nadwyżka podatku VAT naliczonego nad należnym	Zwrot podatku VAT lub wykorzystanie w kolejnym okresie rozliczeniowym
Podatek VAT naliczony	<	Podatek VAT należny	=	Nadwyżka podatku VAT należnego nad naliczonym	Podatek VAT do zapłaty